'Engageren is moeilijk als je binnen een witte bubbel blijft'

Het is januari 2019 wanneer de eerste groep scholieren en studenten zich in Brussel mobiliseert om meer aandacht te eisen voor het klimaatbeleid. Anuna de Wever is één van de aanvoerders van deze protestgolf en medeoprichter van de beweging Youth for Climate. Mede dankzij haar activisme spreiden de klimaatprotesten zich als een wildvuur uit over België. Steeds meer zogenaamde klimaat-spijbelaars gaan de straat op. 

Anuna heeft in de tussentijd mondiale bekendheid verworven en lijkt vandaag de dag nog even gedreven als vijf jaar geleden. Ze richt zich vandaag echter steeds minder op de klimaatmarsen en focust meer op de thema's die volgens haar achter de klimaatproblematiek schuilen. 

'Er moet eerst meer aandacht komen voor thema’s als dekolonisatie, migratie en degrowth. Als deze problemen niet aangepakt worden, zal ook de klimaatproblematiek niet verdwijnen', steekt De Wever van wal. Daarmee gaat ze duidelijk een andere toer op dan in 2019, toen die thema's nog helemaal niet zo sterk op haar agenda stonden. 

Verantwoordelijkheidsgevoel

Naar eigen zeggen is ze al van jongs af aan erg betrokken met de wereld om zich heen. 'Mijn ouders maakten mij bewust van mijn privileges, waardoor ik een sterk verantwoordelijkheidsgevoel ontwikkelde. Ik leerde dat de wereld niet zomaar ongelijk is, maar dat mensen daar schuldig aan zijn. De mens kan er ook weer voor zorgen dat die ongelijkheid verdwijnt', zo argumenteert ze.

Toen haar moeder eind 2018 een artikel van de Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg toonde, overtuigde dat De Wever om in actie te schieten en klimaatmarsen te beginnen organiseren.

Al had ze het niet altijd even makkelijk om zich in de rol van een klimaatactivist te begeven. 'Ik voel constant momenten van wanhoop, bijvoorbeeld wanneer ik andere mensen hoor spreken die kwaad, emotioneel, of getraumatiseerd zijn door de gevolgen van dit systeem. Maar dan denk ik: now we move on. Doorgaan is iets principieels voor mij.'

Veranderde kijk

Wanneer De Wever spreekt over wanhoop door 'de gevolgen van het systeem' in plaats van wanhoop door 'de klimaatproblematiek', wordt duidelijk dat haar kijk op klimaatactivisme is veranderd. Ze wil niet langer alleen het klimaatprobleem aanpakken, maar wil ook focussen op de zaken die volgens haar de oorzaken ervan zijn.

De Wever ziet het westerse imperialisme, kolonialisme, de voormalige slavernij en het kapitalisme in haar huidige vorm als de wortels van ethnocentrisme en ongelijkheid. 'De klimaatcrisis zie ik echt als het laatste tipping point van het economische, sociale en politieke ongelijke systeem dat we door de westerse wereld hebben opgebouwd en dat zichzelf gewoon aan het opblazen is.'

Volgens De Wever is meer bewustzijn creëren over de problemen rondom de klimaatproblematiek al een stap in de goede richting. 'Meer aandacht voor dekolonisatie, antiracisme, migratie en degrowth zijn van cruciaal belang om uiteindelijk ook de klimaatproblematiek aan te kunnen pakken', oordeelt ze.

Ze vindt dat andere klimaatactivisten die omslag ook zouden moeten maken. Toch zullen andere klimaatactivisten het daar niet per se mee eens zijn. Zo haalde onlangs de Zweedse klimaatactiviste Ai Anstoot – die drie jaar geleden nog aan de zijde van Greta Thunberg stond – uit naar Greenpeace omdat ze zich niet meer in hun standpunten kon vinden, bijvoorbeeld die wat kernenergie betreft.

Dekolonisatie gaat volgens De Wever over bewustwording van de gevolgen die vandaag nog zijn overgebleven uit de koloniale tijd. 'Vormen van racisme en ongelijkheid zitten diep geworteld in het koloniale verleden waarin Europa het Globale Zuiden onderdrukte', vertelt ze. 'Dat Globale Zuiden wordt regelmatig bestempeld als "ondergeschikt" of "onderontwikkeld". Zulke labels kent het Westen ze zelf toe, waardoor ze ongelijke machtsverhoudingen, ongelijkheid en marginalisatie in stand houden.'

Volgens De Wever is het belangrijk om in te gaan tegen zulke vormen van ongelijkheid. 'Zolang Europese witte activisten het alleen maar hebben over het klimaat', begint ze, 'zal het nooit lukken om echt een globale beweging op te bouwen van mensen over heel de wereld.' Mondiale kwetsbare groepen ervaren allemaal andere problemen bovenop de klimaatproblematiek, die volgens haar onvoldoende gehoord worden. 'Daar moeten we ons eerst hard voor maken.'

In lijn met dekolonisatie is ook degrowth een belangrijk thema. Degrowth is een beweging die pleit voor het verminderen van economische groei in bepaalde sectoren, en zich dus manifesteert tegen het kapitalisme dat vandaag georganiseerd wordt. De directe link met het klimaat is er wel degelijk, volgens De Wever. Ze benadrukt dat de groeiobsessie van het kapitalisme ervoor zorgt dat we altijd maar meer willen consumeren. 'Daardoor produceren we meer, creëren we meer emissies en dus ook meer opwarming. En dan zitten we aan de klimaatcrisis.'

De Wever kreeg de laatste jaren dan ook steeds meer tegenkanting met haar beschouwingen over degrowth. Zo debatteerde ze onlangs in De Afspraak met filosoof Maarten Boudry, waar die laatste degrowth categoriseerde als 'het slechtste wat de klimaatbeweging ooit overkomen is'. 

Maar volgens haar kan je kapitalisme, dekolonisatie, racisme en ongelijkheid niet los van elkaar zien. 'Uit het kolonialisme en de slavernij is een heel economisch systeem gebouwd waarop wij in Europa en in Noord-Amerika voortgroeien. "Ontwikkeling", noemen we dat dan. Die ontwikkeling gaat echter ten koste van landen in het Globale Zuiden, en nu ook ten koste van de ecologische grenzen.'

Deze standpunten maken dat De Wever steeds meer verwijderd staat van de aanvankelijke klimaatbeweging. Veel klimaatactivisten van toen herkennen zich ook niet meer in haar huidige retoriek. 

Nu is het moment

'Als ik me wil engageren en wil strijden voor een betere wereld en een beter klimaat, waar moet ik dan beginnen? Is het niet te complex, al die thema’s samen?', zijn dan ook vragen die De Wever naar eigen zeggen regelmatig krijgt. Toch hoeft het volgens haar niet ingewikkeld te zijn. 'Engageren is alleen moeilijk als je binnen een witte bubbel blijft. Het wordt eigenlijk overal constant uitgelegd. Onze rol is om daarnaar te luisteren en onze energie en tijd te geven aan wat er ook nodig is.’ 

De Wever wil de huidige generatie studenten daarom vooral meegeven dat ze het gesprek moeten aangaan met de medemens, om bewegingen te volgen, debatten te voeren, en bovenal om in actie te komen. 'De wereld gaat echt radicaal de foute kant op. Er zullen heel veel dingen gebeuren die verschrikkelijk zijn. We gaan in een crisis terechtkomen. We schepen onze kinderen op met ellende, maar onze generatie heeft zoveel macht. Alsjeblieft, blijf niet stilzitten, now is the time!', sluit ze af.