Een vaccinatie als toegangskaartje voor de aula

Het academiejaar is officieel begonnen. De aulastoeltjes vullen zich rijkelijk met studenten die al lang hunkeren naar het contactonderwijs. De afstand tussen studenten wordt opnieuw kleiner. Maar er is tegelijk ook veel onwetendheid: 'Is mijn aulabuur wel gevaccineerd?'

Debat

Afgelopen zomer laaide het debat over een al dan niet verplichte vaccinatie voor de studenten op. In België luidde de eindstand: een stimulans vanuit de universiteiten en hogescholen, maar geen verplichting. Veel Europese landen stapten mee in dat verhaal.

Het was vooral de stem van Caroline Pauwels, rector van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), die luid weerklonk. In de context van een lage vaccinatiegraad in Brussel opperde zij voor zo’n verplichting. Toch ging dat niet over rozen. Vooral de komst van vele internationale studenten – die in hun thuisland nog niet de kans hadden gekregen om geprikt te worden – vormde een heikel punt binnen de discussie.

Om de start van het academiejaar zo vlot mogelijk te doen verlopen, nodigen de Vlaamse hogescholen en universiteiten nu buitenlandse studenten uit voor een vaccinatie in hun nieuwe studentenstad. Die onderwijsinstellingen werken vaak samen met een eerstelijnszone (ELZ) of ziekenhuis waar studenten terechtkunnen. Nergens kwam een vaccinatieverplichting, ook niet voor de zorgstudenten.

Nee tegen de pc

In buurland Frankrijk gelden ook geen restricties inzake vaccinatie. Iedereen heeft vrij de keuze om zich al dan niet te laten vaccineren. Allen zijn ze er wel over eens: niemand wil vanachter zijn pc opnieuw proffen en medestudenten – zonder hun ledematen en in tweedimensionaal beeld – aanschouwen. De afkeer van het online onderwijs is groot.

'Er komen dus heel veel mensen naar de les, ook uit angst dat de universiteiten weer dicht gaan.' In Parijs heerst momenteel een grote intellectuele opleving. 'Er zijn veel culturele evenementen en er worden veel extra hoorcolleges op poten gezet', zegt Alexandre Jadin, student aan de Parijse universiteit Panthéon-Sorbonne.

Van irriteren tot stimuleren

Hoewel het schooljaar in Duitsland nog niet van start is gegaan, staan de barrières voor kersverse studenten al uitgebreid te lezen op de schoolwebsites. Om daar een zitje in de aula te bemachtigen, moet je ofwel geimpft, getestet oder genezen zijn.

Wie niet gevaccineerd of immuun is, moet dus altijd een negatieve test kunnen voorleggen. Om de 48 uur testen lijkt verder demotiverend voor degenen die zich nog niet lieten vaccineren. 'De 3G-regel is van kracht in alle Duitse universiteiten, maar het is mij nog onduidelijk hoe ze dat gaan controleren', zegt Erasmusstudente Tine Kindt.

In Italië sporen ze steekproefsgewijs studenten op die geen green pass op zak hebben. Die pas is een Italiaanse variant op de 3G-regel in Duitsland. In Bergamo – waar de impact van het virus enorm was – hangt de dood nog in de kleren. Remo Pellegrini, rector van de Universiteit van Bergamo, legt zijn agenda primair toe op de eerste regel, namelijk vaccins toedienen.

Rector vs. studentenvereniging

In de Oostenrijkse grootstad Salzburg zijn het studenten die een andere koers verkiezen. In labo's of sportlessen geldt daar een 1/2G-regel die stelt dat enkel ingeënte of herstelde studenten aanwezig mogen zijn. Hoewel Laura Reppmann, voorzitter van de studentenvereniging, de waarde erkent van de verplichte vaccinatie in labo's, staat ze kritisch tegenover het uitsluitende karakter.

'De regel is geen garantie op vrije toegang tot onderwijs', zegt Reppmann. Vanuit de studentenvereniging luidt een voorstel tot hybride lesgeven. Voor studenten die geen vaccin nemen, moet er bijgevolg een online alternatief beschikbaar zijn. Het rectoraat van de universiteit gaat echter niet in op dat voorstel.

Amerika speelt het slim...

In Amerika weten universiteiten er creatief mee om te springen. Dat blijkt uit de acties van Wesleyan College in West Virginia. Ongevaccineerde studenten moeten daar een extra duit in het zakje doen, want weigeren betekent voor de universiteit namelijk wekelijks oplopende testkosten. Het belang van de keuze wordt zo groter.

Omgekeerd loont ook. In New Jersey krijgen studenten tot 1000 dollar korting op hun huisvesting als ze het vaccin aanvaarden. Gratis luchtballonvaarten, skipassen en truien met het schoollogo: het werkt allemaal.

...maar blijft verdeeld

Aan de andere zijde van de Stille Oceaan klinken de pro- en contrazijde van een verplichte vaccinatie bovendien ook luider dan bij ons. De universiteit van Virginia stuurde daar bruutweg 250 studenten huiswaarts. De reden daarvoor: geen (geldig) vaccinatiebewijs. Een rigide wetsvorming, in tegenstelling tot de Europese gang van zaken.

Onder het motto dat het onderwijs een veilige omgeving moet vormen, voeren ze al op zo’n 1000 universiteiten een vaccinatieplicht in. 'Als je ongevaccineerd toekomt aan de ingang van de universiteit, sta je regelrecht met je neus voor een gesloten deur', vertelt Andrew Petterson, voormalig student aan Cornell University.

Geen verrassing is het feit dat de scholen die het paspoort invoeren voor 90 procent gelegen zijn in 'blauwe staten'. 'Hier zijn 99 procent van de studenten al gevaccineerd en is er weinig animo om het vaccin te weigeren', zegt Andrew. Van de Southeastern Community (SEC) stapt – op uitzondering van een private universiteit – niemand mee in de verplichte vaccinatiestrategie. Opnieuw blijft Amerika verdeeld.

Kritieke stemmen

Voor aankomst op de campus moet je - op eigen houtje - volledig gevaccineerd zijn. Niet alleen het kostenplaatje - waar je zelf voor opdraait - maar ook de ethische kwestie levert luide kritiek op.

'Dat ik tegen een verplichte covid-19-vaccinatie op de universiteit ben, betekent niet dat ik een anti-vaxxer ben. Ik vind niet dat de regering, maar de persoon zelf zeggenschap moet hebben over zijn eigen lichaam', oppert Chaida Bango Bango, studente aan de Universiteit van Maryland.

Daarenboven heerst de angst dat een verplichting de gekleurde gemeenschap zou benadelen. Die Afro-Amerikaanse groep staat aarzelend tegenover het vaccin. Ook de Latijns-Amerikaanse gemeenschap vindt nauwelijks de weg naar de vaccinatiecentra. En de kloof dreigt enkel groter te worden met een verplichtende wetgeving. Tot in die mate dat het de gekleurde bevolkingsgroepen zou weerhouden naar de universiteit te gaan.

Waar het vaccinatiepaspoort eerst stopte aan de schoolpoorten, raakt het nu verder ingeburgerd in het Amerikaanse landschap. 'Met de verspreiding daarvan zal de zwarte gemeenschap het hardst worden getroffen en worden uitgesloten van openbare ruimten zoals bioscopen en restaurants. Jim Crow-taferelen zijn hier niet ver zoek', voegt Chaida toe.

Winst

Het is wikken en wegen over de al dan niet ethische overwegingen van een verplichting. De scholengemeenschappen in Amerika zijn echter vaak gebouwd rondom het campusgevoel. Studenten leven en wonen er samen en een inenting kan een volgende golf in de weg staan.

Inspanningen tot preventie van uitbraken blijken kostbaar. De terugkeer naar zowel de campus als de eet- en slaapfaciliteiten betekent dat er meer geld naar de bankrekeningen van de universiteit stroomt. Naast de heropleving van het studentenleven pikken de universiteiten ook daar graag een graantje mee.

Iets wat in Europa minder het geval is, merkt Alexandre Jadin op. 'Universiteiten zijn de eerste minst dure instellingen die om economische redenen sluiten. Deze discriminerende meedogenloosheid zal ongetwijfeld om een mobilisatie vragen om de belangen van jonge studenten en dus hun toekomst te verdedigen.'