Don't let them eat you the cheese of the bread

Het idee om meer bacheloropleidingen in het Engels aan te bieden is voornamelijk gericht op het aantrekken van meer internationale studenten. Op dit moment komt 16 procent van de studenten aan de KU Leuven van buiten België, maar eigenlijk is dit percentage laag.

Vicerector Peter Lievens licht de zaak toe: ‘Er is heel wat internationale mobiliteit bij achttienjarigen die uit het secundair onderwijs komen, zeker aan de excellente universiteiten.' Daar wil hij graag meer op inzetten. 'Dat is een groep van studenten met toptalent die bereid is om heel snel in hun studiecarrière het buitenland op te zoeken.' De vicerector benadrukt dat daar reeds een aanbod voor is. 'Onze opleidingen zijn kwalitatief zeer hoogstaand. We trekken mee in toponderzoek, zeker in een aantal disciplines. Alleen vragen we aan buitenlandse studenten dat ze eerst Nederlands leren en dan pas instromen. En dat is natuurlijk beperkend’.

Met dit voorstel zou het aanbod van geheel Engelstalige opleidingen aan de KU Leuven duchtig stijgen. Het aanbieden van Engelstalige opleidingen op bachelorniveau is echter niet onomstreden. Recente rapporten wijzen immers op de groeiende verengelsing van het hoger onderwijs. Vooral in Noord-Europa wordt deze tendens al enige tijd waargenomen.

Verengelst jargon

Uit een rapport van de Taalunie dat in 2016 verscheen, blijkt dat er effectief een verengelsing aan de gang is in het Nederlandstalige hoger onderwijs. In Nederland is het aantal opleidingen dat volledig in het Engels wordt gegeven het meest gestegen. Het percentage ligt daar nu op 18 procent voor de bacheloropleidingen en op 66 procent voor de masteropleidingen. Eline Zenner, docent Nederlandse Taalbeheersing, verklaart: 'In Nederland zijn er altijd minder regels geweest voor taal en taalgebruik. Dat heeft ook te maken met het feit dat de taalsituatie en de standaardiseringsgeschiedenis daar iets minder complex is dan bij ons.'

In Vlaanderen verbood de regelgeving tot 2012 dat opleidingen meer dan twintig procent van hun vakken aanboden in een andere taal dan het Nederlands. Nu is de regelgeving minder streng. Bij bacheloropleidingen mogen er 30 van de 180 studiepunten in het Engelse gegeven worden. Ook volledige opleidingen in het Engels zijn nu toegelaten, al zijn daar restricties op. Het aantal Engelstalige bacheloropleidingen moet beperkt blijven tot 6% van het opleidingsaanbod. Bij de masteropleiding is het aantal niet beperkt, maar moet de opleiding elders in Vlaanderen worden aangeboden in het Nederlands, wat betekent dat minstens de helft van de vakken in het Nederlands gedoceerd wordt.

Hoewel het decreet dus een grote verengelsing tegenstaat, gaat het in de praktijk vaak anders. Professor Freek Van de Velde van het departement Nederlandse Taalkunde bevestigt dit: 'Er wordt meer achtergrondliteratuur gegeven in het Engels. Er worden meer Engelstalige gastsprekers uitgenodigd. Het jargon dat gebruikt wordt in het onderwijs verengelst ook. We doen minder moeite om vakterminologie te vertalen naar het Nederlands. Dat is eigenlijk een verengelsing die zich voltrekt buiten het wettelijk kader om.'

Theorie en praktijk

Ook spookopleidingen dragen bij aan deze verengelsing. Bij deze opleidingen worden vakken die officieel staan ingeschreven als Nederlands in het Engels gedoceerd. Op die manier kan de strenge taalwetgeving voor masteropleidingen worden omzeild. In theorie bestaat het Nederlandstalige vak dus wel, maar in de praktijk worden studenten doorverwezen naar het Engelstalige college. Wie het vak toch nog in het Nederlands wil volgen, moet dit doen in zelfstudie.

De vicerector benadrukt dat er op dit moment echter nog geen concreet plan is wat betreft de nieuwe Engelstalige bachelors. Dat gaat ook niet want met de vier Engelstalige bacheloropleidingen die reeds bestaan, zit de KU Leuven aan de maximum grens van 6 procent.

‘Een manier waarop we de instroom van sterke internationale studenten zouden kunnen realiseren, is om die Engelstalige opleidingen inhoudelijk zeer sterk te profileren. Daar zetten we best in op opleidingen buiten de standaardtrajecten. We willen niet zomaar de bestaande Nederlandstalige bachelors in het Engels aanbieden.'

'Veel interessanter is bijvoorbeeld een combinatie van technologische en wetenschappelijke vakken met vakken uit de humane wetenschappen', stelt hij. 'Daar zou je dan zeer gemotiveerde studenten mee aantrekken, denk ik. Dat geldt trouwens ook voor Vlaamse studenten. Het is zeker niet exclusief voor buitenlanders.’

Naast het aantrekken van lokale studenten, wordt de universiteit zo dus ook een pak aantrekkelijker op de internationale markt. Professor Van de Velde erkent dit, maar stelt er zich ook vragen bij: ‘Waar volgens mij een misverstand heerst, is dat velen heel verschillend kijken naar het niveau waarop die mensen binnenkomen. Bij doctoraatsstudenten is het lesgeven in het Engels niet zo gek. Engels is immers de voertaal van de wetenschap.'

'Voor de bachelor ligt dat helemaal anders, ik denk dat je daar inderdaad relatief weinig internationale studenten aantrekt waarvoor we per se het hele curriculum moeten omgooien naar het Engels. Ik denk dat dat eigenlijk geen zin heeft.'

Democratische toegang

Nochtans zijn de bestaande Engelstalige bachelors best populair. Een daarvan is het Engelstalige programma van de bachelor filosofie. Volgens waarnemend decaan, Tim Heysse, is die bachelor vooral de laatste vijf jaar gaan boomen. ‘De groep studenten in die opleiding is nu echt heel gevarieerd. Er zijn zelfs Belgen die in het Engels studeren, soms ook franstaligen. Ze komen eigenlijk echt van overal, er is geen lijn in te trekken. Studenten kunnen echter wel nog steeds een parallelle opleiding in het Nederlands volgen’, aldus Heysse.

Dat blijft toch belangrijk voor de democratische toegang tot het onderwijssysteem. Daarop wil ook professor Van de Velde wijzen: “Mensen uit bepaalde bevolkingsgroepen hebben het moeilijker om door te stromen naar het hoger onderwijs vanwege allerlei barrières. Als je daarbij gaat eisen dat die studenten ook nog eens academisch Engels onder de knie gaan krijgen, kan dat bepaalde groepen van mensen verder uitsluiten van ons democratisch onderwijssysteem. Dat is zeker iets wat in overweging genomen moet worden in beleidsbeslissingen daarover.'

Saloua Belahrir, het contactpunt Interculturaliteit, benadrukt dat we vroeger moeten inzetten op taalbeheersing. ‘We moeten dat ook doen in functie van de eindtermen’, verduidelijkt ze. ‘De vraag is: hoe willen we dat een dokter of ingenieur in dat werkveld staat en welke taalcompetenties moet die bezitten?’

Lingua franca

Vicerector Lievens is het hier mee eens: ‘Er zijn een aantal disciplines waarbij we evolueren naar opleidingen die ook voor Vlaamse studenten voornamelijk in de lingua franca zullen moeten doorgaan. Je kan het echt niet meer maken een wetenschapper of ingenieur op te leiden die alleen maar Nederlands spreekt. Het heeft geen zin om zulke opleidingen zowel in het Engels als in het Nederlands aan te bieden, want die mensen moeten gewoon in het Engels functioneren. De literatuur is in het Engels, er is de internationale context. Ook in de grote Vlaamse en Belgische technologische bedrijven is het Engels de voertaal’.

Deze maand publiceerde de Taalunie echter nieuwe cijfers die uitwijzen dat het Nederlands, en dus niet zozeer het Engels, nog steeds een prominente rol inneemt op de werkvloer, zowel in de communicatie met collega’s als met het cliënteel en de buitenwereld. In hun rapport menen zij dat het universitair onderwijs niet alleen opleidt voor onderzoek, maar ook voor de arbeidsmarkt. De grote verengelsing van met name de masteropleidingen in Nederland sluit daar niet bij aan.

Eline Zenner, docent Nederlandse taalbeheersing, bevestigt dit: ‘Het is belangrijk dat je niet naar een of/of-verhaal evolueert. Dat is om verschillende redenen zo. Je loopt bijvoorbeeld het risico om er sociale ongelijkheid mee te bewerkstelligen. Ik denk dat het belangrijk is dat we studenten afleveren die meekunnen in verengelste domeinen en die het nodige Engelse jargon beheersen. Anderzijds mag je ook de Nederlandse taalbeheersing niet uit het oog verliezen. We moeten niet zozeer inzetten op verengelsing. We moeten inzetten op meertaligheid.'