De zijderoute van indoctrinatie

Toen Xinning Song in 2016 aan het hoofd kwam te staan van het Confuciusinstituut aan de VUB, was de prestigieuze genootschap een gerenommeerde wetenschapper rijker. Aan het einde van vorige maand kwam aan dat academisch sprookje echter een eind. Mr. Xinning was verdacht van spionage in opdracht van het Chinese staatsapparaat. De laatste jaren hebben verschillende waakhonden aan de alarmbel getrokken: de Confuciusinstituten zijn niet zo onschuldig als ze lijken. Cultuur of propaganda?

O tijden, o zeden (次，海关)

Als mensen van iets overtuigd moeten worden, weten de Chinezen wel van aanpakken. In China’s meest afgelegen provincie Xinjiang hebben de bevoegde apparatsjiks de ideologische lijn van de partij duidelijk doorgetrokken: hier is alleen plaats voor de Han-identiteit (de grootste etnische groep in China, nvdr.), roepen ze in vlekkeloos Mandarijn. De provincie wordt namelijk vooral bewoond door de Oeigoeren, een Turks-islamitisch volk met een eigen taal en cultuur. In 2014 heeft Zhang Chuncxian ginds unilateraal de “oorlog tegen terreur” afgekondigd. Hoezo terreur? Wel, China beweerde dat er onder de Oeigoeren heel wat radicale moslims leefden. Daarop besloten ze – volgens hun officiële benaming – “beroepsonderwijs en –opleidingskampen” over heel Xinjiang te bouwen. Zogezegd om het epidemisch radicalisme tegen te gaan, maar in werkelijkheid om de Oeigoeren te dwingen zich te conformeren aan de partijlijn.

Sinds het aantreden van notoir hardliner Chen Quanguo als gouverneur van Xinjiang in 2016, is het beleid rigoureus aangescherpt. Mensen die voorheen “gewoon onderwijs” (lees: propaganda) genoten, werden nu gedetineerden, die verboden waren de kampen te verlaten. Inmiddels is het aantal gevangenen al tot zo’n 1,5 miljoen gestegen. Getuigenissen van ex-gedetineerden scheppen geen fraai beeld: zware straffen als elektrocutie en zweepslagen, verbod op eigen religie, het verplicht loven van de partij, publieke vernedering door zich uit te kleden, etc. Het is duidelijk dat China hier de klassieke technieken van brainwashing toepast. Maar waarom reageert de wereld dan niet?

Het jaar van de vos (狐狸年)

Hoewel China al twaalf sterrenbeelden heeft en elk jaar ook de naam van een sterrenbeeld krijgt, kunnen we er daar misschien nog één aan toevoegen: de vos. Niet in de eerste plaats om China-correspondente Veerle De Vos te eren, maar om de Chinese overheid zijn lang verwachte Scoutstotem te geven. Alles klopt: een vos is (grof genomen) rood, toevallig China’s favoriete kleur; de vos heeft zijn plaats in de voedselketen wereldwijd opgeëist; de vos is een exoot in Australië; de vos is niet geschikt als huisdier; en o ja, de vos is sluw, heel sluw.

In het buitenland gaat China uiteraard wat subtieler tewerk met hun propaganda. Zo hebben we de controversiële Confuciusinstituten, waarvan drie in België. Graag gezien door universiteiten omdat ze de sinologie met veel middelen spijzen, maar niet zo graag gezien door contraspionage-eenheden, zoals blijkt uit de inleiding. Daarnaast durft China ook wel eens wat openlijker zijn charmeoffensief (lees: u krijgt heel wat poen in ruil voor onvoorwaardelijke steun) los te laten op wat minder ontwikkelde landen. Zo hebben, na Chinese financiering van gigantische bouwprojecten, al vijf landen hun erkenning van Taiwan ingetrokken (i.e. El Salvador, Panama, São Tomé e Príncipe, de Dominicaanse Republiek en de Solomoneilanden).

In 2016 hebben ook twee Europese landen hun affectie voor China getoond. Hongarije en Griekenland hebben toen een verwijzing naar China’s expansiedrang in de Zuid-Chinese Zee in een verklaring van de Europese Unie geblokkeerd. Beide landen hadden al miljarden ontvangen onder de vorm van Chinese investeringen in havens, spoorwegen en elektriciteitscentrales.

Ook ons eigen land voelt de aantrekkingskracht van de Chinese rijkdom. Afgelopen weekend is de grootste Belgische delegatie ooit naar China getrokken voor een groots opgezette handelsmissie. Ondanks Jambons voorliefde voor realpolitik, heeft hij ginds de Hongkongse kwestie toch even aangekaart. Voorzichtig natuurlijk, want met harde taal 'zou men er misschien wel alle "businessopportuniteiten" mee doodgedaan hebben'. Mensenrechten of miljoenendeals? De keuze is snel gemaakt.

Ondanks de penibele situatie van de Oeigoeren, slagen we er toch niet in China met de vinger te wijzen. Goede banden met China hebben te veel voordelen, dat we even de mensenrechten willen vergeten. Wanneer gaan België en Europa inzien dat het maoïstische land niet alleen zijn eigen inwoners terroriseert, maar ook ons stilaan wenst voor zijn kar te spannen? De zijderoute van indoctrinatie wordt klinker per klinker aangelegd, maar snel, razendsnel.