De lange arm van China blijft beuken tegen academische vrijheid

Vorige maand kon u in Veto kennis maken met de bedenkelijke reputatie van het Confuciusinstituut. De Communistische Partij heeft echter nog heel wat andere instrumenten in haar trukendoos om buitenlandse universiteiten te beïnvloeden. Uit een onderzoekspaper van de Universiteit Leiden blijkt dat de Chinese overheid haar universiteiten de laatste jaren steeds meer richtlijnen heeft opgelegd om het onderwijs in lijn met het partijstandpunt te brengen. Eender welke Europese universiteit die dus een samenwerking met een Chinese instelling aangaat, loopt daarbij indirect het risico die invloed ook op haar campus te voelen.

Die samenwerkingen zijn nochtans noodzakelijk. In Europa wordt het voor academici immers steeds lastiger de middelen voor hun onderzoek onafhankelijk bijeen te schrapen. China is op dat vlak het land van melk en honing en om die reden gaan westerse instellingen alsmaar gretiger samenwerkingsakkoorden aan. Niet zonder gevaren zo blijkt nu: elke samenwerking staat zo onder de controle van een heuse partijsecretaris. De Chinese overheid kan op die manier zowel op de eigen campus, als in het buitenland een oogje in het zeil houden.

Autonomie

Ook de KU Leuven heeft uitgebreide belangen in China, maar vicerector Internationaal Beleid Peter Lievens merkte voorlopig geen al te grote problemen. ‘Vanuit de onderzoekers bereiken ons geen signalen dat hun academische vrijheid beperkt wordt in samenwerkingen. Ik heb het gevoel dat ook voor de Chinese instellingen excellentie het belangrijkste criterium is om partners te kiezen. We bewaren in elk geval wel onze autonomie in alle samenwerkingsverbanden.’ Dat laatste is dan ook een van de redenen waarom de KU Leuven herhaalde vragen tot de uitbouw van een campus in China afwees.

Lievens wijst er wel op dat gebrek aan academische vrijheid geen punt mag zijn om samenwerkingen te weigeren: ‘Wel integendeel; net dan is internationale samenwerking een manier om autonomie te vergroten en de reflectie over de wederzijdse waarden alle kansen te geven.’ Een machiavellistisch standpunt dat wel meerdere instellingen lijken te delen.

Controle

Maar het verhaal stopt niet bij deze akkoorden. China is er als de dood voor dat haar buitenlandse studenten westerse waarden in het land zouden importeren. Daarom houdt ze via haar ambassades nauwgezet alles in de gaten. Veel van hen komen bij hun terugkeer naar China in contact met de veiligheidsdiensten en moeten herhaaldelijk op de koffie om hun onderzoek te verdedigen. De Leidse onderzoekers menen dat westerse universiteiten die studenten beter actiever kan beschermen.

Hiertoe ziet Lievens alvast geen nood: ‘We ontvangen geen signalen van onze studenten dat er op hen druk zou worden uitgeoefend vanuit de Communistische partij. Daarom zien we ook geen noodzaak om acties te ontwikkelen om te peilen naar politieke invloeden op studenten.’