De KU Leuven en haar weinige Nobelprijswinnaars

Nobelprijswinnaars afwezig aan de KU Leuven.' Deze kop publiceerde Veto op 7 december '2015. Vijf jaar later is die slagzin nog steeds actueel. Hoewel de KU Leuven anno 2020 een fiere vijfenveertigste plaats bezet in de World University Rankings, is het aantal Nobelprijswinnaars die ooit aan de universiteit actief waren niet hoger dan een schamele vier. Terwijl de KU Leuven niet direct de ambitie lijkt te koesteren om meer namen aan dat rijtje toe te voegen, is een Nobelprijs wel iets waar een universiteit zich graag mee verbindt. Daarom hieronder een overzicht van het illustere kwartet Nobelprijswinnaars dat de KU Leuven op haar conto kan schrijven.

Vredelievend Leuven

De eerste Nobelprijswinnaar onder de alumni van de KU Leuven is Auguste Beernaert (1829-1912), winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede in 1909. Beernaert promoveerde in 1850 aan de KU Leuven tot doctor in de rechten en bouwde een carrière uit als politicus voor de Katholieke Partij. Van 1884 tot 1894 bekleedde hij de positie van Belgisch premier, een hoedanigheid waarin hij ook toenmalig koning Leopold II steunde in de oprichting van diens beruchte privékolonie Kongo-Vrijstaat.

Op de gruweldaden die daar zouden worden gepleegd reageerde Beernaert echter met afschuw en meermaals zou hij de vorst ervan proberen overtuigen om de wantoestanden een halt toe te roepen. Na zijn termijn als premier werd hij vertegenwoordiger in de internationale politiek waar hij als overtuigd pacifist ijverde voor het inzetten van arbitrage in plaats van bewapening als oplossing voor internationale conflicten. Zowel dat laatste als zijn pogingen om de excessen in Congo aan te kaarten waren voor het Noors Nobelcomité reden genoeg om hem de Nobelprijs toe te kennen.

Ook aan de tweede persoon op onze lijst werd de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. De eer was aan Dominique Pire (1910-1969), een dominicaanse pater die in 1936 in Leuven een studie sociologie afrondde en zich vervolgens een leven lang wijdde aan de bestrijding van armoede. Na zich eerst te hebben ingezet voor arme gezinnen uit de streek van Hoei, vergaarde hij tijdens de Tweede Wereldoorlog bekendheid als verzetslid. Hier bekommerde hij zich actief om het welzijn van vluchtelingen, zowel tijdens als na de oorlog.

Op de erkenning van zijn acties met de Nobelprijs in 1958 reageerde Pire met de oprichting van de vzw Vredeseilanden, die zich tot op heden onder de naam 'Rikolto' inzet voor het bestrijden van armoede in de derde wereld.

Voor elk organel, een Nobel

De twee laatste Nobelprijswinnaars van de KU Leuven vormen een paar: Albert Claude (1899-1983) en Christian de Duve (1917-2013) wonnen in 1974 gezamenlijk de Nobelprijs voor Geneeskunde voor hun baanbrekend werk binnen de moleculaire biologie. Claude werd tijdens de jaren '30 beroemd voor zijn beschrijving van de structuur en functie van de verschillende organellen in een cel, wat bepalend was voor het verdere verloop van zijn vakgebied.

Het was De Duve die hierop voortbouwde met de ontdekking van de celorganellen lysosoom en peroxisoom, alsook met zijn onderzoek naar de werking van insuline en glucagon.

Hoewel vier Nobelprijswinnaars met een geschiedenis aan de KU Leuven enigszins mager lijkt, luidde de reactie van de universiteit in het Veto-artikel van 2015 als volgt: 'Je zal er misschien wel het prestige mee opkrikken, maar niet per se de kwaliteit.' Men mag er dan niet op uit zijn om via Nobelprijzen het eigen prestige te verhogen, toch lijkt het prestige van Nobelprijswinnaars zelf dankzij diverse eredoctoraten aanlokkelijk om als universiteit mee voor de dag te komen. Zo twitterde rector Luc Sels op 7 oktober nog vol trots over de uitreiking van Nobelprijzen aan Roger Penrose, Emmanuelle Charpentier en Jennifer Douva, alle drie eredoctoraathouders van de KU Leuven.