De kracht van de vooruitgang

The Train of Salt and Sugar begint op een vervallen station, in het door een burgeroorlog verscheurde Mozambique van 1989. De staat is in een bittere strijd verwikkeld met vijandige milities, onder aanvoering van een generaal met de bijnaam ‘de Geest’, omdat hij overal onverwacht kan opduiken. Een hondertal burgers zit te wachten op het moment dat hun trein, de enige in het land die de steden Nampula en Malawi verbindt, kan vertrekken.

Ieder reiziger blijkt zijn eigen drijfveren te hebben om de tocht te ondernemen. Zo is er Rosa, een jonge verpleegkundige die op zoek is naar haar baan. Mariamu, haar vriendin, is van plan zout te gaan verkopen om met de opbrengst suiker in te slaan. Anderen zijn op de vlucht voor hun partner, of willen gewoon verhuizen met hun nieuwe gezin.

Wie niet werkt, krijgt slaag

Omdat de reis zal lopen door een gebied dat door milities wordt bezet, escorteert het leger de trein. Dit blijkt nodig te zijn, aangezien de trein herhaaldelijk wordt aangevallen. Constant is er de dreiging van beschietingen, maar ook de aanwezigheid van mijnen blijkt verraderlijk. Hiernaast worden de rails herhaaldelijk gesaboteerd en zelfs opgeblazen, waarna de soldaten elke keer iedere reiziger uit de trein trommelen en aan het werk zetten om de rails te herstellen. Wie niet werkt, krijgt slagen.

Toch is niet iedere militair even wreedaardig. Pureza, een geschoolde soldaat, blijkt burgerlijke ambities en zelfs gevoelens te hebben wanneer hij een verhouding krijgt met Rosa. Hij is het gezicht van de deugdzame, eerbare militairen. Dit in tegenstelling tot Salomao, die op een sadistische en brute manier vrouwelijke reizigers lastigvalt en duidelijk plezier heeft in het doden van zijn tegenstanders. Taiar, de commandant, staat hier tussenin.

Centraal in ‘The Train of Salt and Sugar’ staat de tweedeling tussen burgers en militairen; het genieten van geweld tegenover het willen opbouwen van iets van waarde. Dit is te zien wanneer een vrouw moet baren wanneer de gevechten uitbreken, maar ook in het contrast tussen de karakters van Rosa en Salomao, waarbij de een wil genezen en de ander wil vernietigen.

Die tweedeling is ook zichtbaar in de relatie tussen Salomao en Pureza, waarbij de laatste eigenlijk niet lijkt te genieten van zijn baan. Zelfs de trein lijkt een metafoor te zijn voor de drang naar het goede, dat constant wordt opgehouden en tegengewerkt, maar telkens weer de kracht of het vernuft vindt om verder te gaan. Zo heeft de film, ondanks de constante stroom van ellende, een boodschap van optimisme: zelfs in de meest barre omstandigheden is de vooruitgang niet te stoppen.

Te veel van het goede

Deze duidelijke tegenstelling tussen goed en kwaad is eigenlijk nog het zwakke punt van de film. Soms ligt het er gewoon te dik op. Salomao is te barbaars, te gevoelloos en te gevaarlijk om ook maar iets anders te zijn dan de verpersoonlijking van het kwade. Pureza is daarentegen juist weer te dapper en goed. Misschien brengt dit soort omstandigheden het beste en het slechtste in de mens naar boven, maar het had de film goed gedaan als de boodschap iets subtieler was gebracht.

Hiernaast wordt de film af en toe wat monotoon en voorspelbaar. Milities vallen aan, de rails moeten soms hersteld worden en eens in de zoveel tijd vindt men een hoofd op een stok. Dit ritme doet de spanningsboog geen goed. Gelukkig zijn de verhoudingen en de relaties tussen de hoofdrolspelers boeiend genoeg om het verhaal te dragen.

Ondanks de genoemde gebreken blijft ‘The Train of Salt and Sugar’ een erg krachtige film. De hoofdrolspelers overtuigen absoluut in hun spel. Bovendien is het ook nog eens mooi om te zien hoe de verschillende personages zoeken naar een eigen doel in het leven, temidden van alle ellende. Een aanrader dus.