interview> Interview met Koen Lenaerts over het belang van de EU als rechtskader
De Europese Unie is geen natiestaat. Gelukkig maar!
President van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Voor velen een ontzagwekkend idee, niet voor de Leuvense rechtenstudent. Voor wie hem nog niet kent, hij is een echte Vlaming: Koen Lenaerts.
U bent nog altijd docent aan de KU Leuven. Kan u het belang van het Hof aan een doorsnee student zonder rechtenachtergrond uitleggen?
Ik kan dat heel kort voor het studentenpubliek, dat dan toch ook Veto leest – ik lees dat ook hé! – uitleggen. Het Hof is het rechtscollege dat de eenvormige uitlegging, toepassing en afdwinging van het Europees Unierecht verzekert. Je moet dat zo zien: de EU is een gemeenschappelijk bestuursniveau om in alle mogelijke beleidsmateries, die efficiënter geregeld worden op bovenstatelijk niveau, het verschil te maken. Denk bijvoorbeeld aan de zorg om zuivere lucht en water, duurzame energievoorziening, de interne markt zonder binnengrenzen, asiel- en migratiebeleid, politiesamenwerking, bescherming van de privacy op het internet en ik kan zo nog een hele tijd doorgaan. Het gaat dus om materies die zeer vaak het dagelijkse leven van burgers raken.
U noemt Europa geen natie, maar een structuur waarin Europese volkeren met elkaar leren omgaan. Komt dit ideaal onder druk te staan?
De Unie is geen natiestaat: gelukkig maar, zou ik zeggen. De Unie is een rechtskader, waarbinnen lidstaten gemeenschappelijk beleid voeren en elkaars beleid als gelijkwaardig erkennen in die domeinen waarin zij hun eigen keuzes maken. Vandaar dat de Unie ook een heel subtiel evenwicht is tussen eenheid en verscheidenheid, uitgedrukt in het motto: 'Verenigd in verscheidenheid'.
Binnen de Unie staan wederzijds vertrouwen en wederzijdse erkenning voorop. Dit geldt ook voor de rechtscolleges en hun vonnissen en arresten. Het is de taak van het Hof van Justitie om de criteria toe te lichten van onafhankelijkheid, onpartijdigheid en billijke procesvoering, zodanig dat dat wederzijds erkennen van vonnissen en arresten van rechtscolleges mogelijk wordt.
'Binnen de Unie staan wederzijds vertrouwen en wederzijdse erkenning voorop'
Koen Lenaerts, president Hof van Justitie van de Europese Unie
Wat is voor u de grote kracht van het Hof en in welke domeinen kan het voor u echt tastbare dingen veranderen in het leven van iedere Europese burger/student?
De kracht van het Hof is zijn collegiaal functioneren op grond van de aanwezigheid van één rechter uit elke lidstaat, waardoor alle juridische culturen en alle culturen van de lidstaten tout court, in het Hof vertegenwoordigd zijn. Dus het is eigenlijk een van de prachtigste laboratoria voor rechtsvergelijking binnen de EU. We kunnen al onze culturen zodanig tot syntheses laten komen dat die in elk van de lidstaten een aanvaardbaar, legitiem juridisch oordeel weergeven en toelaten dat uitspraken van het Hof loyaal worden toegepast en omgezet in de rechtsordes van de lidstaten.
Nu, materies waarin het Hof het verschil maakt voor de mensen en voor studenten in het bijzonder dat zijn alle materies waarin de EU wetgeving maakt. Voedselveiligheid bijvoorbeeld. Je staat daar niet bij stil, maar wat je vanmiddag in je bord kreeg, je hebt toch liefst dat dit qua gezondheid oké is, right? Ik vergelijk het vaak met de lucht die je inademt. Ze moet er zijn of je valt morsdood ter plaatse. Maar je ziet die lucht niet. Wat ons Hof doet is exact dat onzichtbare deel van het Unierecht laten functioneren. Zo goed dat je het eigenlijk niet meer opmerkt.
'Ik vergelijk het vaak met de lucht die je inademt. Ze moet er zijn of je valt morsdood ter plaatse. Wat ons Hof doet is exact dat onzichtbare deel van het Unierecht laten functioneren'
Koen Lenaerts, president Hof van Justitie van de Europese Unie
U bent uw studies gestart aan de universiteit van Namen. Zou u het vandaag nog aanraden aan Vlaamse studenten om in Wallonië te gaan studeren, of elders in Europa?
Het antwoord is absoluut ja. U zegt het zeer goed. Ik was een echte Vlaamse student, ook een echte Vlaming. Op zeventien jaar was mijn Frans niet goed. Ik ben in Namen begonnen en als ik daar op negentien jaar buitenkwam voelde ik mij comfortabel in het Frans. Engels spreekt iedereen. Dat is bijna gelijk die onzichtbare lucht die we inademen. Als je gaat solliciteren en je zegt: 'Ik ken heel goed Engels'. Dan riskeren ze u te vragen: 'En kunt ge ook lezen en schrijven?' Ik bedoel, je krijgt daar geen credit meer voor. Maar als je zegt: 'Ik spreek heel goed Frans.' Dat begint interessant te worden. Frans, Duits, Spaans. Dat zijn de grote talen die de Vlamingen moeten leren.
'Als je gaat solliciteren en je zegt: 'Ik ken heel goed Engels'. Dan riskeren ze u te vragen: “En kunt ge ook lezen en schrijven?'
Koen Lenaerts, president Hof van Justitie van de Europese Unie
U hebt recent uw ambtstermijn verlengd voor drie jaar. Bent u van plan om daarna voor nóg een verlenging te gaan?
Ik kan gerust zeggen dat het mandaat dat ik doe hier in het Hof van Justitie perfect verlengbaar is, zonder enig juridisch obstakel, zolang de collega’s dat wensen en zolang je land je blijft voordragen als rechter. Mijn voorganger is twaalf jaar president geweest om maar een idee te geven. Ik begin nu aan mijn vierde jaar, maar meer wil ik daar niet over zeggen. Ik ben zeker gemotiveerd om nog een hele tijd door te gaan. Dat mag je gerust noteren!
Dat zullen we zeker doen. Bedankt voor uw tijd!
