Aziatische stereotypen in Leuven flakkeren op

'Een kind zag me op straat wandelen en liep gillend weg.' ‘Ik had net ontsmettende gel gekocht toen een man voor de apotheek erg agressief tegen me begon te schreeuwen.' 'Tijdens een online groepswerk bleef een medestudent mij en mijn land voortdurend beledigen.' Het zijn slechts enkele anekdotes uit de negen getuigenissen die Veto ontving na een oproep tot Chinese en Aziatische studenten om hun ervaringen te delen.

Geen geïsoleerd geval

Rode draad is dat de angst over corona geprojecteerd wordt op of weggelachen wordt ten koste van de Aziatische gemeenschap. Studenten krijgen zowel professioneel als in het dagelijks leven, en uitgaansleven, kwetsende opmerkingen of erger toegeworpen. Toch proberen de meesten te relativeren. ‘Ik verwacht geen enkele samenleving perfect te zijn, en dit beïnvloedt mijn waardering voor Belgen niet.’

Naast het verbale geweld moeten ze ook opboksen tegen subtieler, onuitgesproken onbegrip en stereotypes over Oost-Aziatische culturen. Het broodje-aap verhaal dat het virus afkomstig zou zijn van vleermuizensoep is genoegzaam bekend. Dergelijke misvattingen of overdrijvingen gaan al eeuwen mee, en hebben heel wat evoluties doorgemaakt.

Stereotypering: eeuwige schommelbeweging

Nicolas Standaert, hoofd van de Onderzoeksgroep Sinologie aan de KU Leuven, analyseert én nuanceert: 'Europa heeft ten aanzien van China in de loop van de geschiedenis altijd een interessante wisselwerking tussen sinofilie en sinofobie gehad. Verlichtingsdenkers als Voltaire keken op naar China: een groot eengemaakt land met een uitgewerkt examensysteem, daar kon Europa toen slechts van dromen.'

'Vanaf het begin van de 19e eeuw sloeg dat om in een veel negatiever beeld, tot en met de anticommunistische rage in de jaren '50. Met de culturele revolutie kwam er dan weer een "Chinahype", terwijl we nu net negatief terugkijken op die periode. Net voor de Olympische Spelen van 2008 was er weer een hype, en nu wordt er nog maar moeilijk iets positief gezegd over China.'

Ook geeft hij de complexiteit van het "Chinees-zijn" weer: 'We hebben het hier over stereotypes ten aanzien van mensen die er "Chinees" uitzien, maar wat betekent dat eigenlijk? Je hebt mensen van eerste, tweede en derde generatie, internationale of nationale studenten, al dan niet geadopteerd of met ouders van verschillende etnische achtergronden.'

'Het interessante aan raciale stereotypes is dat je puur op zicht helemaal niet kunt weten tot welke groep een persoon behoort, en of de persoon zelfs een Chinese achtergrond heeft, in plaats van bijvoorbeeld Japans of Koreaans. Daar projecteren we al onze stereotypes op', zegt Standaert.

Een korte rondvraag in de aula over discriminatie bevestigde zijn punt. Een studente van gemengde afkomst kreeg op restaurant vervelende opmerkingen te horen. 'Ze werd dadelijk met corona geassocieerd terwijl ze op en top Belgische is. Ze moet Chinees leren zoals al onze andere studenten.'

Mondmaskers

Een duidelijk pijnpunt is het gebruik van mondmaskers. Zo werd een anonieme Chinese studente geridiculiseerd door een medestudent voor het dragen hiervan. Ze probeerde een dialoog op te starten over haar beweegredenen maar die werd steeds weggelachen. De studente gaf het incident aan bij haar faculteit maar had op het moment van schrijven nog geen antwoord ontvangen.

Nan Lin, Chinese studente antropologie, bemerkt de culturele verschillen. 'Ik hoorde verhalen van vrienden die mondmaskers probeerden te kopen en voelden hoe er achter hun rug werd gelachen. In Westerse culturen lijken mensen het alleen maar te dragen wanneer ze erg ziek zijn, maar in veel Oost-Azische landen, ook Japan en Zuid-Korea, is het bijna een accessoire of fashion statement (lacht).'

'Natuurlijk dragen we het ook ergens als bescherming, en ik vind niet dat mensen iemand met de vinger moeten wijzen omdat ze voorzorgsmaatregelen nemen. Gisteren stuurde mijn moeder me bezorgd, vragende naar de situatie hier. Ze zei dat ik indien nodig beter naar huis kan komen, daar wordt het virus beter aangepakt en is het nu veiliger (lacht)', besluit Nan.

Haatmisdrijven

De agressie blijft jammer genoeg niet louter verbaal. Zo vertelde een Somalische student ons hoe hij twee weken geleden getuige was van de fysieke intimidatie van een Chinese vriendin. Drie dronken Belgen benaderden de studente in een Leuvense fakbar. De mannen maakten gebaren dat ze een mondmasker hoorde te dragen, en begonnen haar vervolgens hardhandig uit het café te duwen.

Standaert ziet stereotiepen als logisch gevolg van culturen die interageren met zaken die ze niet gewend zijn. Het stereotiep is niet het probleem, je mag er alleen niet naar handelen. 'Je lacht, en dat is geen probleem. Ik zeg dat ook in mijn lessen: "Blijf maar lachen, want dan zie je het verschil." Dat ontdek je als het ware.'

De Somalische vriend belde de politie en wist een van de daders te fotograferen alvorens ze op de vlucht sloegen. Eenmaal ter plaatse stelde de politie alsnog een pv op, specifiek als haatmisdrijf.

Van meerdere dergelijke aangiftes heeft Veto geen weet. Politie Leuven kon geen cijfers over een eventuele toename in incidenten tijdens het uitgaansleven voorleggen, want was zelf op het moment van schrijven in crisisberaad over het virus.

Hoe dan ook vraagt de juridische behandeling van deze aangiftes tijd, terwijl de internationale studenten doorgaans slechts voor kortere periodes in Leuven verblijven.

Westerse media en framing

Meerdere getuigen verwijzen naar de rol van online desinformatie. Nan Lin heeft het gevoel dat Belgen te veel vertrouwen stellen in zowel sociale media als Westerse nieuwsagentschappen: 'In China wordt alle nationale media gecontroleerd door de staat. Aangezien het zo gestuurd wordt, staan Chinezen er wantrouwig tegenover en zoeken ze hun informatie in zoveel mogelijk andere bronnen. Hier in België is dat wantrouwen er veel minder. Terwijl het net in die media is dat China de afgelopen jaren geportretteerd wordt als 's werelds grootste slechterik.'

Ook de anonieme getuige over het mondmasker treedt dat gevoel bij. De studiegenoot doorspekte zijn grappen met kritiek op China's interne politiek, daarbij verwijzend naar verschillende online campagnes. Die vereenzelviging van het virus met communisme stoort haar.

'Wat de Chinese overheid doet, zou niet de essentie mogen zijn van de discussie. Deze crisis treft iedereen. Mensen mogen vinden dat mijn persoonlijke bekommernissen overdreven zijn en daar wil ik gerust een discussie over aangaan, maar politieke debatten zijn nu echt niet aan de orde.'

Being the bigger man

Opmerkelijk genoeg hameren alle getuigen erop geen rancune te voelen tegen de Belgische bevolking. Zo vertelde een man over meerdere incidenten op straat waarbij hij steeds de confrontatie uit de weg ging: 'Ik vond dat ik the bigger man moest zijn.'

Ook Weiyan Low, student Antropologie en Maleisiër van Chinese afkomst, probeert te relativeren. 'Het gaat gewoon over onwetende mensen. Ik zie het niet als een algemene haat ten aanzien van mezelf omdat ik een andere kleur heb.'

Als antropoloog kijkt hij ook naar de reacties van zijn Belgische vrienden. 'Wanneer ik over mijn ervaringen vertel, reageren velen verbijsterd of erg ongemakkelijk. Op een manier is het te vergelijken met hoe mannen omgaan met verhalen van vriendinnen die worden lastig gevallen: wanneer we zelf geen ervaring met iets hebben, komt onze oplossing voor het probleem niet noodzakelijk uit de meest rationele hoek.'

Net als Weiyan beseft medestudente Nan dat Belgen minder rekening houden met Aziatische gevoeligheden omdat de koloniale verhoudingen heel anders liggen dan met bijvoorbeeld Congo. 'Een professor kan een grapje maken over Chinezen wat hij door de koloniale geschiedenis nooit zou doen over een Afrikaans land. Mensen weten gewoon minder over onze cultuur, en zijn dan ook minder bedachtzaam over hun woordkeuze.'

Voorbij de introvertie

Een laatste stereotype dat stilaan de wereld uit mag: Chinezen leiden een teruggetrokken bestaan, erg op zichzelf. Alle getuigen die aan dit artikel meewerkten waren bijzonder hartelijk en open. Nan moet lachen wanneer we haar over het vooroordeel vertellen. 'De meeste Chinese studenten hier zijn nu eenmaal ingenieurs. In de humane wetenschappen zijn er een stuk minder, maar die mensen zijn wel veel sociaal actiever. Over introverte ingenieurs hebben wij in China ook onze eigen stereotypes hoor (lacht).'