ANALYSE HONGKONG
Academische censuur in Hongkong: 'Iedereen is heel stil geworden'
De academische vrijheid aan Hongkongse universiteiten wordt steeds verder ingeperkt, blijkt uit een nieuw rapport van Human Rights Watch.
Steeds meer studenten en professoren uit Hongkong vrezen gesanctioneerd te worden voor hun werk sinds de inwerkingtreding van de omstreden Chinese Nationale Veiligheidswet in 2020. Zo kan kritiek op de regering of de wet zelf leiden tot pesterijen, vergelding en zelfs vervolging. Zelfcensuur is dan ook overal in de Hongkongse academische wereld aanwezig.
Censuur
‘Studenten hebben het gevoel dat ze niet meer vrijuit kunnen spreken', vertelt Sam*, die er studeerde en lesgaf. Sam vertrok uit Hongkong uit angst voor de Veiligheidswet. 'Omdat ze weten dat hun gesprekken worden opgenomen, worden sommige onderwerpen helemaal niet meer besproken. Iedereen is heel stil geworden.'
Vooral gevoelige onderwerpen zoals politieke voorkeuren en mensenrechten worden zo veel mogelijk vermeden. Zowel op de campus als bij het schrijven van opdrachten of boeken, zijn studenten en professoren op hun hoede. Ook heel wat academici die een artikel willen publiceren, worden door de universiteit tegengehouden.
Sam blikt terug op de periode tijdens de covidpandemie, toen de lessen online plaatsvonden: 'Wanneer lesgevers praatten over iets gevoeligs, viel de microfoon voor enkele seconden uit. Daarna konden we weer verder praten. Het is nog steeds heel eng om te denken dat er toen iemand meeluisterde.'
Onduidelijkheid als strategie
De Nationale Veiligheidswet verbiedt 'secessie, subversie, terrorisme en samenzwering met buitenlandse troepen' die de nationale veiligheid in gevaar brengen. Die misdrijven blijven echter vaag omschreven, waardoor er veel onduidelijkheid heerst.
'De regering reageert niet op alles', legt Sam uit. 'Er worden voorbeelden gesteld door sommigen te ontslaan of op te sluiten. Dat maakt de rest bang, en maakt deel uit van hun strategie om de gehele onderwijssector in Hongkong onder de duim te houden.'
'Heel wat academici trekken naar Taiwan of Singapore, dat is funest voor de academische wereld in Hongkong'
Sam*
Opvallend is dat een klein aantal academici zich minder genoodzaakt voelt zichzelf te censureren. Dat zijn voornamelijk professoren die zich bezighouden met natuurwetenschappen of die onmisbaar zijn in hun vakgebied. Ook als ze niet van Chinese afkomst zijn of een paspoort van een belangrijk democratisch land in hun bezit hebben, voelen ze zich over het algemeen minder onderdrukt.
Brain drain
Omdat het autonoom denken van studenten wordt belemmerd en de ontwikkeling van nieuwe ideeën wordt afgeremd, komt de kwaliteit van het onderwijs in het gedrang. Sam vreest een ware brain drain: 'Heel wat academici trekken naar Taiwan of Singapore, waar ze minder risico lopen. Dat is funest voor de academische wereld in Hongkong.'
Ook op internationaal niveau heeft de censuur een groot effect. Zo speelde Hongkong een cruciale rol in de manier waarop de rest van de wereld de Chinese geschiedenis, politiek, cultuur, economie en technologie kon begrijpen. Dat wordt steeds moeilijker naarmate er meer informatie wordt achtergehouden en vrije expressie van burgers wordt beknot.
Studentenverenigingen, die ooit veel invloed hadden, zijn langzaamaan leeggebloed. Ze worden geweerd door de universiteiten en kunnen vanuit die hoek niet meer op financiële of andere steun rekenen. In de praktijk zijn ze dus niet meer in staat studenten te vertegenwoordigen. Ook activisten die verandering willen, voelen zich met de dag meer gedwongen om zich terug te trekken uit het debat.
Protest
De onderdrukking leidt sporadisch tot hevige protestgolven. De protesten in Hongkong van 2019-2020 begonnen als verzet tegen een nieuw wetsvoorstel dat de uitlevering van verdachten naar China mogelijk maakte. Dat zou betekenen dat ze daar ook berecht kunnen worden.
Al snel groeiden die protesten uit tot een bredere beweging die actie voerde tegen de toenemende invloed van Beijing. Net zoals bij de protesten in 1989 in China, stond de roep om vrijheid en mensenrechten centraal. Het protest werd echter gewelddadig neergeslagen en de Nationale Veiligheidswet werd ingevoerd.
Hoewel de onderdrukking steeds verder toeneemt, blijft de roep om vrijheid aanwezig, zij het onder toenemende druk. Of de protestbewegingen daadwerkelijk blijvende verandering teweeg kunnen brengen, is nog onduidelijk. Wat wel vaststaat, is dat de strijd om democratische rechten nog lang niet ten einde is.
*Sam is een gefingeerde naam. Zijn echte naam is bekend bij de redactie.
