Academici misnoegd over knip in EU-begroting onderzoek en Erasmus+

Deze maandag keurde de Europese Raad de meerjarenbegroting van de Europese Unie goed. Incluis, een budget van €80,9 miljard voor onderzoek en €21,2 miljard voor Erasmus+. Dat is heel wat lager dan beloofd, nu veel geld naar het "coronafonds" gaat.

Horizon Europe

Toen de EU in 2013 €77 miljard voor onderzoek vrij maakte, reageerde de academische wereld positief. Met Horizon 2020, het gloednieuwe Europese kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (O&I), had de Unie een antwoord weten te bieden op innovatiekoningen China en de Verenigde Staten.

Vorige week zaterdag had de Raad een budget van €87,4 miljard goedgekeurd voor wat nu Horizon Europe heet. Het feit dat universiteiten en onderzoekscentra het twee dagen later met €6,5 miljard minder zouden moeten stellen, zorgde voor heel wat consternatie. Maar dat was niet de eerste knip. In mei van dit jaar had de Europese Commissie nog een budget van €94,4 miljard voorgesteld, wat al heel wat lager was dan de €120 miljard die het Europees Parlement in mei 2018 had voorgesteld.

Hoewel er de komende jaren meer geld naar onderzoek zal gaan dan in de periode 2014-2020, wordt het budget door de sector ‘ontoereikend’ genoemd. Met de campagne "Seize our common future" sturen meer dan 800 universiteiten aan op een ambitieuzer onderzoeksbudget.

Kurt Deketelaere, voorzitter van het Europees universiteitennetwerk LERU, reageert: 'Als je weet dat digitalisering en klimaattechnologie de komende jaren fundamentele stappen zullen vereisen, is het onvoorstelbaar dat er zo’n beslissing genomen wordt.'

In de vorige termijn zijn veel goede onderzoeksvoorstellen moeten geweigerd worden, zegt Deketelaere. 'Net nu de coronacrisis duidelijk heeft gemaakt hoezeer de samenleving afhankelijk is van onderzoek en innovatie, snoeit men in het budget. Dit is een grote vertrouwensbreuk tussen de politiek en de academische wereld.'

Erasmus+

Een semester in het buitenland studeren zal een Europees stokpaardje blijven, zij het met ongeveer €5 miljard minder dan zaterdag besproken. De portefeuille, die nu zo'n €21 miljard zal bevatten, is wel nog steeds een pak dikker dan zes jaar geleden, toen het programma vernoemd naar de Rotterdamse humanist een schamele €15 miljard kreeg.

Maar ook hier heeft de Raad de voorstellen van het Parlement of de Commissie niet gevolgd. Op de vorige top in 2018 wou de Commissie verdubbelen en het Parlement zelfs verdrievoudigen.

'Wat betreft Erasmus+, komt er van de ambitie gepropageerd door de Europese Commissie niks in huis', stelt Peter Lievens, vicerector Internationaal Beleid en LERU (KU Leuven). Nieuwe initiatieven als summer schools en stages in het buitenland zullen nog even op zich laten wachten, aldus Lievens.

Studenten zullen ook uit minder bestemmingen kunnen kiezen dan eerst gedacht: 'De opschaling naar grotere groepen van universiteiten zal niet kunnen gebeuren. Netwerken zullen beperkter zijn.'

‘Onaanvaardbaar’

De Raad mag dan wel stemmen wat ze wil, over een begroting beslist het Parlement mee. Die kan zijn vetorecht inroepen om de begroting tegen te houden. Voorzitter David Sassoli heeft zich er al tegen gekeerd: 'Het akkoord over de meerjarenbegroting brengt de Green Deal en de digitale agenda in gevaar.' Hij noemt de beslissing dan ook 'onaanvaardbaar'.

Ondanks de uitgebreide politieke macht van het Parlement, stelt het zich zeldzaam eigengereid op. Desondanks hoopt Deketelaere op het gezond verstand van de verkozenen. 'Wij zijn met LERU vollen bak parlementsleden aan het bestoken', klinkt het. Maar hij realiseert zich dat het moeilijk zal worden: 'Dit zal van het Parlement vereisen boven zichzelf uit te stijgen.'

De kritiek voor landgenoten Charles Michel en Sophie Wilmès blijft niet uit. 'Wat een zwakke voorzitter van de Europese Raad', twitterde Deketelaere, in een verwijzing naar Michel. En Wilmès noemde hij een 'bijzonder zwakke Belgische vertegenwoordiging'.

Nadat in Nederland premier Mark Rutte veel kritiek kreeg over de begroting, bleek hij zich toch weinig zorgen te maken: 'We hebben al zoveel vissen te braden in deze discussie, dat ik deze vis niet onmiddellijk helemaal op temperatuur zie komen.'

Deketelaere ziet de toekomst somber in, maar heeft advies klaar: 'De politieke wereld zal toch even zijn kortetermijndenken moeten laten varen, als de EU in de tweede helft van de 21ste eeuw nog iets wilt betekenen.'