Duurzaamheid KU Leuven nog groen achter de oren?

Dit jaar werd de Duurzaamheidsdag gekleurd door de rectorverkiezingen en het afscheid van Katlijn Malfliet, de allereerste vicerector Duurzaamheidbeleid aan de KU Leuven. Hoog tijd voor een evaluatie.

Dat de gevoeligheid voor ecologische thema’s een recent fenomeen is aan de KU Leuven, bewees de recente controverse rond de geplande parkeergarage op Arenberg (Veto 13/03). De klankbordgroep Groen werd pas in laatste instantie bij de plannen betrokken, waardoor de ingrepen op de uiteindelijke plannen relatief beperkt bleven. ‘Echte duurzaamheid wil zeggen dat je aan overleg doet van in het begin, en dat is de KU Leuven nog niet echt gewoon’, liet Professor Bart Muys, covoorzitter van de klankbordgroep Groen toen optekenen.

Toch beweegt er wat aan de KU Leuven. Er kwam een papiernota die richtlijnen bevat rond afdrukken en ertoe leidde dat de KU Leuven nog uitsluitend gerecycleerd papier aankoopt. Om en rond Arenberg is de klankbordgroep Groen erin geslaagd om meer aandacht af te dwingen voor beplanting en landschapsplanning.

Ook inzake duurzaam onderzoek is met de initiatieven Energyville en Leuven Sustainable Earth (LSUE) een belangrijke stap voorwaarts gezet. Andere blikvangers zijn de opwaardering van het Stiltehuis, waar academisch personeel kan ontsnappen aan de stress van hun professionele bezigheden en de verwerving van het Zwartzusterklooster, waar sinds dit jaar het door studenten bemande Green Office haar thuisbasis heeft.

Paradepaardje

Met zijn logo in de vorm van een bij is het Green Office het paradepaardje geworden van de ecologische bewustwording aan de universiteit. De werkgroep functioneert als een soort laboratorium waar studenten met ideeën rond ecologische thema’s vrijwillig en naar hartelust kunnen experimenteren.

Waar het met het Green Office precies naartoe moet, is echter veel minder duidelijk. ‘Onze werking is nog maar net begonnen en er moet nog een en ander groeien. We merken dat we soms nog bepaalde expertise missen’, aldus Ann-Sofie van Enis, vrijwilligerscoördinator bij het Green Office. ‘We zijn blij met de vrijheid die we krijgen van de KU Leuven. Welke richting het de volgende jaren op gaat, hangt voornamelijk af van de rectorverkiezingen. Op termijn willen we graag wat meer geïncorporeerd raken in de universiteit, zoals ook het geval is bij Green Offices in Nederland, die al langer bestaan dan dat in Leuven.’

De universiteit houdt het Green Office met losse teugels vast. Dat betekent tegelijk dat de universiteit de verantwoordelijkheid van zich af kan schuiven. Wanneer het Green Office meewerkt aan de campagne van Dagen Zonder Vlees, wil dat nog niet automatisch zeggen dat de KU Leuven hetzelfde gedachtegoed uitdraagt. ‘Het Green Office spreekt niet voor ons’, bevestigt Malfliet formeel. Zie ook de gebouwen waar de universiteit de dienst Duurzaamheid onderbrengt. Het Zwartzusterklooster staat bekend als een vervuilend en slecht geïsoleerd gebouw (Veto 12/12).

Structuren installeren

Dat er wel degelijk wat beweegt, heeft veel te maken met een grondige herschikking van de structuren. Vóór de aanstelling van Malfliet was het duurzaamheidsbeleid een gedeelde verantwoordelijkheid van de dienst Studentenvoorzieningen, de Technische Diensten en de denktank Metaforum. Geen van deze organen was echter exclusief bezig met duurzaamheid.

Dat is wel zo binnen de nieuwe structuur, waarvan vicerector Malfliet de afgelopen vier jaar de koploper was. Zij wordt bijgestaan door de Duurzaamheidsraad, die vorm geeft aan het brede beleid van de KU Leuven. De werkgroeplabo’s leggen zich toe op duurzaamheid in onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering en enkele klankbordgroepen gaan geregeld rond specifieke thema’s samenzitten.

Vallen en opstaan

De hervormingen zijn nog te vaak een verhaal van vallen en opstaan. Dat het niet makkelijk is geweest, onderschrijft Malfliet ook zelf. Het ‘pionierswerk’ dat geleverd is door de verschillende organen was noodzakelijkerwijs een werk van ‘ingetogen onverzettelijkheid’ en ‘veel veerkracht’. Verscheidene voorstellen, zoals een certificeringssysteem voor duurzame cursussen, bleven steken in het academische moeras en raakten niet voorbij de Onderwijsraad. Niet iedereen in die hogere raden, waaronder ook het GeBu, blijkt duurzaamheid als meer te zien dan een marginale zorg.

‘De universiteit doet gemeende inspanningen rond duurzaamheid, maar de duurzame reflex zit nog niet helemaal in de genen’, stelt professor Bart Muys. ‘Topuniversiteiten uit het buitenland zien duurzaamheid als een troef en pakken daar veel meer mee uit. Aan de KU Leuven heerst echter nog te vaak het principe dat duurzaamheid iets is wat zo moet omdat het tegenwoordig niet anders kan. Dat is jammer, want het kan ook een win-win-verhaal zijn.'

Een goed begin

De nieuwe werkgroepen, zoals het Green Office, lijken nog vaak te druk bezig hun het eigen bestaan te verzekeren, waardoor ze nog niet op volle capaciteit kunnen draaien. Nikkie Melis, adviseur Duurzaamheid, is zich bewust van de vele groeimogelijkheden. ‘Tevreden ben ik nog niet. Eigenlijk zijn we pas in 2014 wakker geworden wat betreft duurzaamheid. Een kind van vier jaar is nog niet door alle kinderziektes gegaan. Zo hadden we een duurzaamheidsforum voor de campussen voorzien, dat er uiteindelijk niet is gekomen, voornamelijk door personeelstekort. Er mag wel een collega bij die duurzaam onderwijs mee ondersteunt.’ Niettegenstaande geeft Melis aan trots te zijn op wat wél bereikt is. ‘Persoonlijk ben ik bijvoorbeeld heel blij met de inspanningen van Alma tijdens Dagen Zonder Vlees.’

Al bij al overheerst het gevoel dat het weliswaar ‘een goed begin is, maar...’. Om van duurzaamheid echt een sleutelwoord te maken binnen de KU Leuven, is nog meer daadkracht en trots nodig.

Meer duurzaamheid: het is een van de zaken waar zowel Rik Torfs als Luc Sels het over eens zijn. Dat mag op zich niet verbazen: net als ‘liefde’ en ‘onderdak’ is het iets waar niemand ooit tegen is. De manier waarop, en de relatieve prioriteit die duurzaamheid moet krijgen binnen de KU Leuven, liggen echter nog ter discussie. Alle nieuwe structuren ten spijt is er namelijk nog geen sprake van een duurzame reflex op alle niveaus van de KU Leuven. Eén ding is zeker: de nieuwe rector zal alvast een hele boterham hebben aan de toekomst van Malfliets nalatenschap.