Voorbeschouwing: Hello Useless op STUK START

‘Ik beschouw Hello Useless - For W and Friends als een viering van de nutteloosheid. Die moet je dan vooral zien op een existentieel niveau. Het doet er niet toe of kunst nodig is. Niets is nodig. Maar waarom zou het niet mogen bestaan?’ Boven het toneel van Hello Useless lachen de letters van ‘Joy’ hun tanden bloot. Een viering, oprecht en kwetsbaar.

Meningen

De W in de titel van het stuk verwijst naar Wouter Hillaert, de theatercriticus die dramaturg Jan Decorte vorig jaar in een brief aanmaande om met theater te kappen. Hillaert verweet Decorte een gebrek aan relevantie en vernieuwing. De brief schoot bij Claessens in het verkeerde keelgat. ‘Dit is geen kunstkritiek, dit is een stront in de brievenbus’, schreef hij.

Waarin ziet Claessens dan de relevantie van zijn voorstelling? ‘Ik ben er niet om relevant te zijn. Alles wat ik nu kan zeggen over wat er in de wereld politiek of sociologisch aan de hand is, is op het einde van de dag maar een mening. Ik zal niemand zijn mening ontnemen maar het is wel zo dat kranten vol met meningen staan, in plaats van met feiten.’

‘In mijn voorstellingen kijk ik zelden naar mezelf. Ik zie mezelf toch niet als ik speel. Mijn voorstellingen gaan over wat ik zie, niet over wat ik zogezegd van binnen ben. Ik denk dat dat de grote fictie is: wat er binnen ons is. Binnen zijn wij enkel ingewanden. Wat zich buiten ons afspeelt, komt dichter bij de realiteit dan wat we denken vlak voor we in slaap vallen.’

Stilstand

Hello Useless gaat ook over stilstand. Stilstand om naar buiten te kunnen kijken. ‘De werksferen of bedrijfsmethoden die wij aannemen, ook in de kunsten, zijn gefixeerd op functie. Ik wil zo’n systeem opnieuw in vraag stellen. Daarvoor moeten we stilstaan en kijken naar wat de mogelijkheden zijn in plaats van te zeggen: dit is de enige mogelijkheid. De vooruitgang die nu plaatsvindt is een stilstand.’

Volgens Claessens kan een burn-out een voorbeeld zijn van zo’n stilstand. Hij las The Happiness of Burnout van Finn Janning, een boek over een kunstenaar die met een burn-out kampt en daarop uit de kunstproductie treedt. ‘Op die manier kun je opnieuw werk maken dat echt en sensibel is, in plaats van werk dat geproduceerd wordt uit een soort van modieus gegeven: of het verkoopt, of het verkoopt niet. Dat is het eerste wat ik nu wil doen: door een gedwongen stilstand tot een soort van kern komen om te zien wat ik kan veranderen.’

‘Een burn-out kan dus iets positiefs zijn. Je moet opnieuw zoeken en dat vind ik niet slecht. Dan bedoel ik niet de burn-out als modeverschijnsel. Veel mensen hebben zogezegd een burn-out maar zijn gewoon moe.’

Claessens vindt het niet zinvol om dan naar binnen te kijken. ‘Een burn-out krijg je omdat je jezelf te veel verhalen hebt verteld over wie je zogezegd bent in deze wereld. Als je ervan uitgaat dat er een innerlijke rijkdom is, dan zijn die verhalen alleen maar fictie. We moeten weer naar de wereld om eens heen kijken.’