Voltijds kunstonderwijs in code zwart

Lege theaters, geschrapte concerten en nauwelijks producties in de steigers: het zijn gitzwarte dagen voor de cultuursector in Vlaanderen. Ook voor de nieuwe generatie kunstenaars doet het coronavirus het licht even uit. De verstrengde overheidsmaatregelen die het gehele hoger onderwijs tot online-modus verplichtten, maken dat er in de praktijkgerichte kunstscholen nog weinig kan doorgaan.

Het kunstonderwijs was wel degelijk voorbereid op code rood, vertelt Simon Van Damme, algemeen directeur van LUCA School of Arts en decaan van de geassocieerde faculteit Kunsten aan de KU Leuven. Verplicht online onderwijs zonder enige vorm van fysieke praktijk ('code zwart') maakt het echter onhaalbaar: 'Op zich zijn veel kunstvormen coronagewijs ongelooflijk veilig. Praktijkonderwijs gebeurt vaak individueel of in zeer kleine groepen. We kunnen ook heel veel digitaal, maar voor sommige vakken is het contact met elkaar, met een publiek of met materiaal echt nodig.'

Digitale gebreken

De ontoereikendheid van digitale oplossingen blijft niet zonder gevolg. 'De projectweek waar we nu mee bezig zouden moeten zijn, lukt niet', getuigt Kobe Lefebvre, preses bij Cluster, studentenvereniging van LUCA School Of Arts Campus Lemmens. 'Ook de vorige projectweek viel al in het water omdat die midden in de eerste golf plaatsvond.'

Dramastudent Max Wyckaert heeft sinds de verstrengde maatregelen geen lessen meer gehad: 'Theater kan niet bestaan zonder publiek. Dat dat niet kan doorgaan, betekent dat het wezen van wat wij studeren al in het gedrang is.'

Alternatieve vormen van les zijn vaak niet haalbaar, merkt de sector: 'De creativiteit is totaal verschillend op Zoom', verklaart Wyckaert. 'Ik zeg wel eens om te lachen: "We zijn autisten aan het kweken met die mondmaskers", want hoe voelen wij elkaar nu nog aan? Ik vrees dat heel het beredeneerde van toneelspelen de bovenhand gaat krijgen.'

De problemen die muziekstudenten ondervinden zijn uiteenlopend. 'Enerzijds heb je studenten die een ''luid'' instrument bespelen; voor hen is het moeilijk om thuis of op kot veel te oefenen', legt Lefebvre uit. Slagwerkers hebben sommige instrumenten zoals een marimba ook gewoon niet bij de hand. 'Anderzijds is het heel moeilijk om online instrumentles te volgen, klankvervormingen zijn in ons vakgebied zeer vervelend.'

Deeltijds kunstonderwijs

Campus Lemmens zou oorspronkelijk tot 11 november gesloten worden, maar die periode werd al verlengd tot 1 december. Internationale studenten konden wel nog op de campus terecht en vanaf 12 november zijn er ook weer studenten welkom die thuis moeilijk kunnen oefenen. Andere studenten krijgen in de tussentijd zoveel mogelijk theoretisch onderwijs, aangevuld met wat de docent mogelijk acht in de praktijk. 'Men probeert creatief te zijn met programma’s als Garageband om bijvoorbeeld toch samen te spelen. Er is ook wel begrip van de docenten dat de kwaliteit anders zal zijn’, zegt Lefebvre.

Toch is er frustratie ontstaan bij sommige studenten, vertelt Lefebvre. 'We gaan de helft van ons semester minder kwaliteitsvol les hebben en zouden momenteel eigenlijk een betere opleiding genieten als we ons in het deeltijds kunstonderwijs zouden inschrijven.' Daar mag wel nog contactles gegeven worden, en dat zou uiteraard ook goedkoper uitvallen. 'We betreuren dat LUCA de regering niet heeft kunnen overtuigen', zegt Lefebvre, maar ook Van Damme vindt het wrang dat leerlingen met kunst als hobby straks meer onderwijskansen krijgen dan studenten die voor een professionele loopbaan kiezen.

Competenties tussen haakjes

Het risico bestaat ook dat sommige opleidingsonderdelen niet langer voldoende kwalitatief getest kunnen worden. Odisee Hogeschool in Gent sprak al over studieduurverlenging, een scenario dat ook voor de kunstopleidingen geen taboe is.

'We beseffen ook wel dat er een aantal zaken dit semester niet kunnen doorgaan', verklaart Van Damme. 'Ik denk maar aan iets als koorzang. Daar gaan we moeten kijken: zijn dat competenties die we dit jaar nog elders kunnen invullen? Of zetten we die competenties dit jaar even tussen haakjes?' LUCA doet voorlopig nog geen grote aanpassingen aan de academische kalender, al plant de hogeschool wel – net als vorig jaar – enkele praktijklessen in te halen op momenten waar normaal gezien reeds examens gepland stonden.

Bij wijze van alternatief kan de hogeschool ook studenten later in het academiejaar laten afstuderen. 'Vorig jaar hebben we studenten die afstudeerden een keuze geboden', zegt Van Damme. 'Studenten die door de coronacrisis geen eindwerk konden afleveren, konden dat in sommige opleidingen nog tot oktober presenteren.'

Wie toch in juni wilde afstuderen, had daartoe de mogelijkheid. 'Dan wel met een ander type eindwerk: bijvoorbeeld met een geanimeerd storyboard in plaats van een afgewerkte film. Ook zij hebben hun competenties daarmee kunnen aantonen.'