Vernieuwde M-Museum onderzoekt onze manier van kijken

Je kent het wel, de typische choreografie van een museumbezoeker: je wandelt van beeld naar schilderij, leest het kaartje, zet enkele passen naar achter, kijkt nog eens en wandelt verder. Daar wil het M-Museum verandering in brengen. Het museum gooit zijn collectiepresentatie en daarmee ook zijn volledige doen en denken over een nieuwe, hedendaagse boeg. Vanaf zondag 11 juni zijn in het museum de vernieuwde collectie en de solotentoonstellingen van Aurélien Froment en Cécile B. Evans (zie onderstaande foto) te bezichtigen.

Tijdelijke sluiting

Op 18 januari sloot M voor vijf maanden de deuren. Denise Vandevoort, Leuvens schepen van Cultuur en voorzitter van het M-Museum, licht toe: ‘In acht jaar tijd had M meer dan 1 miljoen mensen over de vloer gekregen voor zo’n 111 tentoonstellingen. Dat liet sporen na.’ Tegelijk wilde het de mogelijkheid aangrijpen om de collectie op een meer inventieve manier te presenteren. Ondertussen bleef M buiten de muren van het museum wel actief, met de tentoonstellingen Open M in Cas-co, Entre nous quelque chose se passe… in College De Valk en de prestigieuze Biënnale in Venetië, waar Eva Wittocx ons land vertegenwoordigde als curator van Dirk Braeckman.

In het museum zelf werd in die tijd gewerkt aan een warmere entreeruimte, nieuwe signalisatie en een nieuwe doorgang. Maar de echte verandering zit in de nieuwe manier van presenteren die M vanaf morgen wil uitdragen.

Hybride en dynamische collectie

Om en bij de 52.000 kunstwerken en objecten telt de collectie van M, gaande van de middeleeuwen tot nu. Te veel van die objecten hebben nog nooit een plek in een tentoonstelling gekregen. ‘Jammer’, vindt Peter Carpreau, conservator Oude Kunst, ‘want M is een verzamelplaats van kunst en verhalen, met een rijke en gevarieerde collectie.’ Daarom is het museum volgens Carpreau overgeschakeld van een permanente naar een dynamische presentatie. ‘Je kan de collectie voortaan verkennen in een reeks van korter lopende tentoonstellingen van 1,2 of soms 4 jaar. Met andere woorden’, lacht hij, ‘je moet regelmatig terugkomen.’

Als hybride museum is M uniek in Vlaanderen: in weinig andere musea worden oude en hedendaagse kunst zo met elkaar verweven. Peter Carpreau: ‘Waarom zouden een piëta uit de 14de eeuw, een 17de-eeuws schilderij en een 21ste-eeuws conceptueel werk in een eigen hokje moeten blijven? In M kunnen ze voortaan gerust bij en naast elkaar. Samen vertellen ze misschien een veel scherper of bevattelijker verhaal dan apart.’

Hoe kijk jij naar kunst?

Daarnaast zet M in stevig in op de kijker. Het beeld was nooit belangrijker dan vandaag. Presenteren is manipuleren. Het lijkt dan ook vanzelfsprekend dat een museum bij de beeldcultuur stilstaat. Tot nu toe hield M vast aan een klassieke aanpak, met de wandtekst als bijbel en uitvoerige toelichtingen in tekst.

Dat moet anders, vindt Peter Bary, directeur van het M-Museum: ‘In een maatschappij die wordt gedomineerd door beelden, wil M de bezoeker laten kijken: kritisch kijken, in de diepte kijken, anders kijken. Daarin schuilt volgens ons de maatschappelijke rol van een museum in de 21ste eeuw. En daarmee blijven we relevant voor de toekomst.’

M slaat daarom een nieuwe weg in en verlaat de kunsthistorische visie die stamt uit de 19de eeuw. Isabel Lowyck, afdelingshoofd Publiekswerking: ‘Hiervoor werd gewerkt aan een nieuwe museumtaal waarbij we het beeld centraal stellen.’ De dialoog met de bezoekers en het stimuleren van beeldgeletterdheid zijn in die taal primair. Zo neigen bij M curatorschap en publiekswerking naar elkaar toe. Het meest treffende voorbeeld van die samenwerking is het onderzoek dat het museum met de KU Leuven opzette naar ons kijk-DNA.

Bij een testgroep van meer dan 100 personen werd nagegaan hoe ze naar kunst kijken en wat ze effectief zien. Met die bevindingen ging M aan de slag. Het resultaat is een interactief platform dat bij de kijker het oogpatroon volgt en op basis daarvan het manier van kijken blootlegt en vergelijkt met andere kijkers. Daarvoor doet M beroep op gamingtechnologie waarvan ook het populaire spel Assassin’s Creed gebruikt maakt. De bezoeker ontdekt tijdens zijn museumbezoek niet enkel de werken, maar ook het mechanisme van het menselijke kijken.

In dezelfde filosofie past een kamer die de 19de (zie bovenstaande foto) en 20ste eeuwse manier van museale presentatie – kortweg overvolle muren versus een gecureerde, sobere aanpak – contrasteert en je via een app zelf laat bepalen hoe je de kamer zou cureren.

Ook de IR-scans voor kunsthistorisch onderzoek bieden heel wat mogelijkheden. Vooral bij middeleeuwse werken, waarover weinig context beschikbaar is en de enige basis de objecten zelf zijn, kan de medische beeldvorming de expertise van het museum vergroten. Peter Bary: 'De kruisbestuiving tussen de museale en wetenschappelijke wereld is cruciaal voor de uitbouw van het museum van de 21ste eeuw. Het is een wederkerigheid die zich evengoed weerspiegelt in de relatie van het museum met zijn publiek.'

Gratis bezoek op 11 juni

De nieuwe collectie gaat op zondag 11 juni in première. Op die dag kun je het museum gratis bezoeken. Voor gezinnen worden ook verschillende activiteiten georganiseerd: beeldboksen, zeepbellen blazen, je dromen uitwerken in de kartonfabriek, je laten meeslepen door de verhalen van huisverteller Carmien Michels of met de hele familie aanschuiven in de filmmachine. De vernieuwde lobby staat open voor creatieve geesten. Bovendien kan iedereen in de museumtuin genieten van een lekkere taco of pasta bij de foodtrucks.

Een maand later herneemt M ook de jaarlijkse zomeractiviteiten. Vanaf donderdag 13 juli start op het dakterras BAR|A|MUZE, een mengeling van comedy, literatuur met een hoek af, muziek en steengoede cocktails. Zo tekenen o.a. Kamal Kharmach, Hannah Epperson, Maris, Charlotte Van den Broeck & Gregory Frateur, Bart Moeyaert & Tijs Delbeke present.

Van 27 tot 30 juli vindt in het museum en de museumtuin ook M-IDZOMER plaats, het multidisciplinaire zomerfestival in samenwerking met Het Depot. Onder meer Stef Kamil Carlens, SX, Brihang en Xander De Rycke prijken op de affiche.