'Veel mensen vinden Nederlands een lelijke taal, maar dat is onterecht'

Op 21 juli 2021 mocht Esohe Weyden met een gedicht de nationale feestdag openen. Nog in datzelfde jaar benoemde de Universiteit Antwerpen, waar Weyden ook rechten studeert, haar tot campusdichter. Ondertussen publiceerde ze ook haar eerste dichtbundel Tussentaal en doet ze er alles aan om spoken word op de kaart te zetten. In de tussentijd legt ze ook de laatste hand aan haar thesis.

Wat betekent het om campusdichter te zijn?
Esohe Weyden: 'Het campusdichterschap is vergelijkbaar met het vroegere werk van de Antwerpse stadsdichters. Als dichter schrijf ik elke maand een gedicht dat op uiteenlopende manieren gepubliceerd wordt op en rond de campus. Dat kan aan de hand van kleine gadgets zoals raamstickers, pennenzakken, notitieboekjes of bloempotjes die uitgedeeld worden aan de studenten.'

'Soms wordt het ook in het gebouw zelf verwerkt of wordt er een performance aan gekoppeld. Dan draag ik het ergens voor op een evenement van de universiteit. Ik doe dat voor een periode van twee jaar en elke maand beslis ik dan samen met Rubi (het cultuurteam van de UAntwerpen, red.) hoe we dat gedicht gaan verspreiden. Het is dus gelijkaardig aan het stadsdichterschap, maar beperkt tot de UAntwerpen.'

Je kan het dus zelf mee invullen.
'Ik heb enorm veel vrijheid. In sommige maanden ligt het thema vast, zoals met Valentijn in februari of met de juni-examens. In maart werken we rond de eredoctoraten die dan plaatsvinden. Voor de rest van het jaar kan ik eigenlijk zelf bepalen waarover ik schrijf.

Hoe belangrijk vind je het om als campusdichter poëzie bij de studenten te brengen?
'Dat vind ik zeer belangrijk. Veel studenten associëren poëzie nog met iets elitairs. Ik wil er heel graag voor zorgen dat iedereen kan genieten van poëzie, net zoals iedereen nu naar muziek luistert, films en series kijkt en romans leest. Het campusdichterschap is een laagdrempelige manier om poëzie bij de mensen te brengen.'

Spoken word

Je staat ook bekend voor je spoken word. Op welke manier verschilt dat van andere poëzie?
'Het woord zegt het zelf: gesproken woord. Dat is een heel breed containerbegrip voor alles wat je op het podium kan brengen. Het hoeft ook niet per se poëzie te zijn: vaak wordt het voorgedragen als een monoloog of leunt het meer aan bij comedy.'

Dus er is wel wat overlap?
'Ja, eigenlijk wel. Op een spoken word-avond zijn er heel veel verschillende genres die samenkomen. Vaak hebben mensen een te beperkt beeld: je kan eigenlijk heel veel op een podium brengen. '

'Ik ben persoonlijk wel vooral bezig met poëzie, omdat spoken word ook naar stand-up comedy neigt. Daarom ben ik ook begonnen met geschreven gedichten uit te geven, omdat ik toch aanvoelde dat dat beter bij mijn stijl past.'

En kan je die spoken word-gedichten ook simpelweg lezen?
'Niet allemaal. Sommige zijn in spreektaal geschreven, in andere gevallen schrijven dichters soms gewoon dingen die enkel tot hun recht komen als ze voorgedragen worden.'

'Toch zijn er ook teksten die wel gepubliceerd kunnen worden. Dat wilde ik zelf met mijn dichtbundel bewijzen. Bij sommige teksten voel je dan toch weer aan dat ze zich beter lenen om voorgedragen te worden dan dat ze gedrukt staan in een boek. Ik vraag me af of het echt nodig is om alles in hokjes te proberen steken; mensen hebben dat wel graag.'

Hoe bereid je je voor op een performance als je beslist om een gedicht voor te dragen?
'Wanneer ik schrijf, lees ik de strofes telkens luidop omdat ik wel wil horen of het goed klinkt. Vroeger vond ik dat belangrijk, maar intussen vind ik dat niet meer de belangrijkste vereiste. Maar het blijft wel fijn als er een goede balans is en vorm, inhoud en klankspel mooi in evenwicht zijn.'

Je doet spoken word in het Nederlands. Antwerpen is wel een multiculturele stad, vind je dat het Nederlands zich goed leent tot spoken word-poëzie?
'Veel mensen vinden Nederlands een lelijke taal. Dat vind ik oprecht een onterechte bevinding. Ik denk dat je in elke taal, en zeker in het Nederlands, teksten kunt schrijven die mooi zijn. Elke taal heeft lelijke en mooie woorden, lelijke en mooie zinnen.'

'Wat ik fijn vind aan het Nederlands, is dat je heel veel woorden hebt met veel lettergrepen. Engels is heel kort naar mijn gevoel. Op die manier kan je echt een ritme creëren dat niet per se een middenrijm of eindrijm nodig heeft, maar gewoon een lettergrepenrijm. Als je dezelfde lettergrepen van de eerste strofe ook in de tweede hebt, dan creëert dat een heel leuke flow op het podium. Dus wat mij betreft, Nederlands voor spoken word: honderd procent!'

Zit je er dan nooit mee in dat je dan minder mensen bereikt?
'Nee, daar zit ik niet mee in. Ik doe het niet om veel mensen te bereiken. Ik doe het heel graag. Het is mijn passie. Ik vind het fijn als er een publiek is, maar mijn doel is niet om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Als ik één iemand bereik, ben ik daarover al super tevreden. Dat meen ik oprecht.'

Poëzie in de maatschappij

Mensen zien wel wat parallellen tussen jou en Amanda Gorman. Wat vind je er zelf van als je met haar vergeleken wordt?
'Dat is heel ruim hé, (lacht). Er zijn enorm veel mensen met een andere huidskleur die aan spoken word doen, dus dan zijn er wel miljoenen mensen die met haar vergeleken zouden kunnen worden. Ik vind dat meestal een onterechte vergelijking, behalve dan het feit dat we allebei op een officiële plechtigheid hebben gesproken, zij op de inauguratie van Joe Biden en ik op de nationale feestdag. Dat is een link die ik wel zie, maar los daarvan is het een gedachtegang die ik niet deel.'

'Ik vind het belangrijker om bijvoorbeeld naar stijl te kijken. Gorman heeft een heel andere stijl van schrijven, die voortkomt uit de Engelstalige spoken word-cultuur. Die is heel maatschappelijk beladen, echt activistisch. Ik ben de nerd die op zoek gaat naar stijlfiguren (lacht).'

Gorman heeft veel impact gehad met haar performance; ze bracht een heel emancipatorische boodschap. Kan spoken word voor jou ook die maatschappelijke rol vervullen?
'Natuurlijk, ik heb veel ontzag voor Amanda Gorman. Het is heel straf dat een tekst die je op je kamer of in de tuin schrijft, zo'n impact kan hebben indien die in de juiste context en op de juiste manier gebracht wordt.'

'Dat dat zo veel mensen kan inspireren, heeft zij aangetoond. Gorman heeft spoken word op internationaal niveau op de kaart gezet. Heel veel mensen vroegen zich ineens af: 'Spoken word, wat is dat eigenlijk?'. Op dat vlak heeft Amanda Gorman, los van het inhoudelijke, het genre in de kijker gezet en daarvoor heb ik superveel respect.'

Om dat te linken aan het collectieve ontslag van de Antwerpse stadsdichters: hoe zit het met de verhouding tussen poëzie of politiek ?
'Als je naar de traditie kijkt, kom je al snel terecht bij slam poetry en dat had altijd al een maatschappelijke insteek. Uiteindelijk vertrekt alles wat je schrijft uit ervaringen, dingen die je meemaakt, mensen die je ontmoet en de samenleving waarin je leeft. Sommige mensen zijn minder activistisch ingesteld dan andere, maar ik denk niet dat er een maatschappelijk neutrale tekst bestaat.'

Schrijf jij soms vanuit een maatschappelijk doel of persoonlijke ervaring?
'Onbewust wel: dingen die ik heb meegemaakt kan je zeker terugvinden in mijn teksten. Onlangs las ik bijvoorbeeld een bloemlezing over de gelaagdheid van identiteit. Ik denk niet dat iemand van de schrijvers de bedoeling had om activistisch te zijn in hun tekst. Door al die teksten samen te bundelen, te schrijven vanuit je eigen zijn en je eigen ervaringen, denk ik wel dat je mensen inspireert. Als mensen bijvoorbeeld schrijven over racisme, dan hoeft dat niet activistisch te zijn, maar het kan zeker een impact hebben.'

Komt de beste poëzie dan uit een oprecht gevoel?
'Dat weet ik niet. Voor mij werkt dat het beste, maar er zijn zeker mensen die zich ook goed kunnen inlezen in een bepaald onderwerp. Voor mezelf merk ik dat als er een echte emotie naar boven komt, dat van groot belang is in mijn schrijfproces.'

'Ik schrijf ook dingen in opdracht van anderen, dus ik kan dat wel, maar enkel als ik voeling heb met het onderwerp. Er zijn altijd mensen die beter aanleunen bij het onderwerp dan ik. Dan vind ik dat ik die mensen de mogelijkheid moet bieden. Ik hoef niet alles te doen.'

Toekomstplannen

Wat staat er nu nog op de agenda? Zijn er nog specifieke dingen die je wil bereiken?
'Ik ben nu bezig aan een kinderboek: jullie zijn de eerste die dat nu weten (lacht). Ik wil ook nog heel veel schrijven, ik zou het heel fijn vinden om nog een tweede bundel uit te brengen. Die twee dingen lopen nu wat parallel.'

Krijg je dat gemakkelijk gecombineerd met je schoolwerk?
'Moeilijk (lacht). Ik ben nu bezig om mijn thesis af te werken. Het is heel veel werk, maar ik denk wel dat als je echt energie krijgt van iets, dat dat alles haalbaar maakt. Door te schrijven en van alles te doen, krijg ik enorm veel energie, die ik daarna dan in mijn thesis kan steken.'

Heb je de ambitie om ooit stadsdichter te worden?
'Dat zal ervan afhangen of die terug ingevoerd worden (na hun collectief ontslag in september 2022, gingen de Antwerpse stadsdichters terug aan de slag, deze keer los van het stadsbestuur, red). Ik weet vooral dat het leven supersnel kan veranderen. Ik ben gestopt met het maken van serieuze langetermijnplannen, omdat je oprecht niet weet wat morgen brengt.'

'Spoken word ontdekte ik per toeval op mijn zestiende tijdens een workshop op de middelbare school. Je eet je ontbijt, je gaat naar school en dan komt er iemand een workshop geven. Dat kleine moment heeft zo'n impact gehad op de rest van mijn leven.'

'Dan start je op de universiteit en vragen ze je campusdichter te worden. Dat is zo random, je verwacht het helemaal niet. Dus ik denk dat het afhangt van wat de toekomst brengt, of de stadsdichters terug worden ingevoerd, of het combineerbaar is met een baan in de advocatuur, of ik nog graag schrijf en voordraag. Maar dat denk ik wel.'

Het is nu crisis, er wordt bespaard op van alles en vaak is cultuur een van de dingen die als eerste sneuvelt. Hebben mensen poëzie nodig?
'Ik wil niet zo'n persoon zijn die doet alsof poëzie het belangrijkste is in heel de wereld. Maar ik denk wel dat mensen cultuur nodig hebben. Het hoeft geen poëzie te zijn, want dat is niet voor iedereen.'

'Ik denk dat investeren in cultuur enorm belangrijk is. Dat afbouwen is geen stap vooruit voor een samenleving. Als we terugblikken op de tijdperken waarnaar bepaalde politieke partijen ook heel vaak verwijzen, dan worden die tijden ook gekenmerkt door een grote culturele rijkdom. Maar ik wil zeker niet de persoon zijn die zegt dat poëzie het belangrijkste is. Dans, theater en muziek zijn allemaal evenwaardig. Zo'n dichter ga ik niet zijn, dat is te cringe (lacht).'

Je mocht recent de aula Patrice Lumumba inhuldigen, hoe was dat?
'Dat was heel spannend! Normaal heb ik niet snel zenuwen. Als je al jaren optreedt, dan word je dat een beetje gewoon. Je zit in een flow, je doet dat elke week: het is je werk. Maar de inhuldiging was anders. De familie van Patrice Lumumba zat in de aula, net als veel mensen van de overheid. Het gaat over een zeer emotioneel beladen onderwerp. Je kon voelen dat de mensen het heel serieus namen en daar met veel respect zaten. Dan wil je het heel goed doen.'

Vond je het een succes?
'Ja, maar ik had nu zoveel stress dat ik het zo niet honderd procent actief heb beleefd op het podium en dat was wel jammer. Maar ik heb heel hard mijn best gedaan - echt alles gegeven - waardoor het goed gekomen is.'

'Het was een magnifiek moment, waarbij ook de rector (Herman Van Goethem, red.) een prachtige speech had geschreven. Die was zeer emotioneel aangrijpend. En dan kom ik daar af met mijn poëzie (lacht).'

Zoals je zegt: deze inhuldiging bouwde voort op een gevoelig onderwerp. Is poëzie een goede manier om dat te vertalen?
'Dat denk ik echt wel. Zeker voor zulke gelegenheden vind ik kunst, in allerlei vormen, een heel mooi middel om emoties te vertalen. In dit geval was er ook kunst die in de gang naar de aula werd opgehangen.'

'Op de inhuldiging was er dan mijn gedicht. Ik denk wel dat al die zaken samen het gevoel en de sfeer mooi omvatten, naast de speeches uiteraard. Muziek heeft die kracht, maar poëzie zeker ook. Ik sprak achteraf met Lumumba's kleinkinderen en die waren echt enthousiast. Dat was heel fijn om te horen.'