voorbeschouwing> Kunstenaar Bram van Breda over hoe zijn werk tot stand komt
Van idee tot kunstwerk: een excursie op kunstenfestival Ithaka
Wat vormt de inspiratie voor een jonge kunstenaar? Voor Bram van Breda zijn het vervallen en vergeten plekken. ‘Tot nu toe ben ik ze nooit bewust gaan opzoeken, ze komen tot mij.’
Elk jaar opnieuw weten de curatoren van Ithaka weer een bijzondere locatie te vinden in de Leuvense binnenstad. Die locaties zijn stilaan hun handelsmerk geworden. Het kunstenfestival, dat ondertussen aan zijn 25ste editie toe is, zal dit jaar plaatsviden in het Luxemburgcollege, een vervallen achttiende-eeuws rococo-paleisje, verscholen achter een poort in de Vaartstraat.
Vervallen gebouwen en het herbestemmen ervan: ze lopen als een rode draad doorheen het prille oeuvre van Bram van Breda, een van de dertien jonge kunstenaars die nieuw werk voorstellen tijdens Ithaka. Van Breda studeerde grafisch en textielontwerp in Brussel en Gent en wordt volgend jaar artist in residence in het Leuvense BAC-atelier.
Of hij dan een ontwerper is of een kunstenaar? Van Breda ziet de scheidslijn tussen de velden vervagen. ‘Meestal antwoord ik dat ik eerder een archeoloog ben, of een ontdekkingsreiziger.’
Omgekeerd exotisme
Het creatieproces begint voor Van Breda steeds bij een plek die hij per toeval heeft ontdekt. ‘In een wereld die evolueert naar één cultuur, is het belangrijk onze eigen lokale omgeving te onderzoeken’, stelt Van Breda. Hij ziet collega-kunstenaars naar verre landen trekken. Ze fotograferen er vreemde volkeren, gaan als het ware met die cultuur aan de haal. Dat exotisme keert hij liever om. ‘Ik ga op ontdekkingstocht in omgevingen waar we anders aan voorbij zouden gaan.’
’Ik zie mezelf eerder als een archeoloog, of een ontdekkingsreiziger’
Bram Van Breda, kunstenaar
Op die manier ontdekte hij enkele jaren geleden, tijdens een vakantiejob bij de gemeente, een oude Engelse militaire basis. ‘Iedereen in de buurt kende de kampen, maar tot op vandaag is niet duidelijk wat er precies gebeurde. De terreinen waren afgesloten voor publiek.’
Van Breda ging op zoek naar het verhaal achter de plek. Zo ontdekte hij dat de gebouwen dienst hadden gedaan als transitiekamp tijdens de Koude Oorlog. Na de val van de Muur waren ze in onbruik geraakt. Vandaag is er haast niets meer van te zien en heeft de natuur het stilaan overgenomen.
Een locatie als inspiratie. Maar hoe kom je dan tot een kunstwerk? Vanuit de mix van persoonlijke ervaring en geschiedenis ontstaat stilaan een eigen verhaal. ‘Ik werk heel associatief’, vertelt Van Breda. ‘Tijdens het ontwerpproces bots ik op tal van andere dingen die me inspireren. Ik zie bijvoorbeeld op het nieuws dat men meer in defensie wil investeren, of hoe het nationalisme de kop op steekt. Die dingen lopen in elkaar over.’
Dat gaat zo ver dat de band met de oorspronkelijke plek soms helemaal vervaagt. Maar dat hoeft geen probleem te zijn. Integendeel, Van Breda ziet het net als een uitdaging om een plek tot in de puntjes te onderzoeken, maar daarna zelf nieuwe, fictieve verhalen te creëren.
Geen documentaire
In Wachten op…, het kunstwerk dat Van Breda zal tonen tijdens Ithaka, staan twee betonnen volumes centraal. Daarop liggen, als kussens, zwemvesten uit een militaire opslagplaats. Van Breda wil de toeschouwer, of beter: gebruiker, zo de suggestie geven dat hij kan plaatsnemen. Want zittend komt een mens, aldus de kunstenaar, tot inzicht.
Dat het publiek de geschiedenis van de bunkers aan de hand van het kunstwerk zal kunnen achterhalen, lijkt onwaarschijnlijk. ‘Het hóéft voor mij ook helemaal niet duidelijk te zijn,’ benadrukt Van Breda. ‘Het is niet mijn bedoeling de geschiedenis in kaart te brengen. Daarom werk ik ook niet in documentairestijl.’
‘Het kunstwerk hoeft voor mij helemaal niet duidelijk te zijn’
Bram Van Breda, kunstenaar
Schuilt in zijn werk dan kritiek op de actualiteit? Van Breda reageert terughoudend. ‘Uiteraard is het een bewuste keuze om dit verhaal, waarin het militaire centraal staat, net nu te tonen, maar het is zeker geen statement.’ Het publiek doen nadenken, dat lijkt voor Van Breda het belangrijkste te zijn. ‘Ik hou ervan een hint te geven, waar de toeschouwer mee verder kan.’
Een eigen verhaal vertellen, daar draait het om. Meer nog: in het ideale geval geeft het publiek er zijn eigen inbreng aan. ‘Ik wil de bezoeker het gevoel geven dat hij dingen herkent, maar ze niet meteen kan plaatsen. Een soort verwarring scheppen.’
Bezoek Ithaka van 7 tot 12 maart in het Luxemburgcollege, Vaartstraat 30-32. Meer info op www.ithakafestival.be.
