Una mujer fantástica: Tegen de wind inbeuken

Wie een ander onrecht aandoet, verliest altijd een beetje menselijkheid. Het is mogelijk die menselijkheid terug te winnen; vergeving is een mens in zijn menselijkheid herstellen. Maar alleen wie om vergeving vraagt, kan vergeven worden. Zo niet, blijven we kijken naar degeneraties van menselijkheid.

De degeneraties die Mirana Vidal het leven zuur maken, duiken als paddenstoelen uit natte modder op na de plotse dood van haar geliefde, de twintig jaar oudere Orlando. Terwijl zij weg wil uit dat ziekenhuis, eist een agent haar ‘hem’ te noemen, want zolang de transitie duurt, is ze een man. Omdat de commissaris niet gelooft dat ze niet Orlando's hoertje was, dwingt ze Mirana tot een medisch onderzoek – ‘rechterbeen omhoog, graag’. De ex-vrouw van Orlando noemt haar een chimaera, vertaald als ‘gedrocht’, maar eigenlijk een monsterlijk mythisch tussenwezen, een collage van beesten.

Het bruutst is de zoon van Orlando, die haar vanuit de auto met een paar ruige makkers ‘flikker’ naroept op straat, maar dan halt houdt, haar meesleurt, het gezicht met plakband omwikkelt en weer uit de wagen gooit bij de tippelaartjes van Santiago.

Na Orlando's dood weert zijn familie haar uit zijn appartement, waar ze nog maar net met hem was ingetrokken. Ze mag niet naar de uitvaart en de hond die hij haar gaf, moet ze laten aan die ongure zoon. Alles verhindert haar te rouwen, maar Mirana besluit al snel dat ze daar haar waardigheid niet voor wil opgeven. Hoe zei die andere fantastische vrouw, Michelle Obama, dat ook weer? ‘When they go low, we go high.’

Dat zorgt er ook voor dat Una mujer fantástica loskomt van de genderthematiek. Zeker, die immer aanwezige argwaan wanneer mensen haar aankijken geeft inzicht in een voor velen niet vanzelfsprekend leven. Maar daaronder zit een verhaal over hoe je alledaags onrecht doet en hoe je recht blijft als jou onrecht wordt aangedaan.

Het onrecht dat Mirana wordt aangedaan door de familie van Orlando, de commissaris en de agent is precies het volgende: dat ze haar niet aanspreken als mens. Ze bekijken haar als een curiositeit, iemand die samenvalt met sodomie, onvrouwelijke benen in een jurk, geslachtsoperaties - als een gedrocht. Het paradoxale daaraan is dat ze net daardoor hun eigen menselijkheid opgeven. Hoe meer ze hun onrecht kracht bijzetten, hoe meer ze zelf een karikatuur slaan, een karikatuur die maar niet van walging kan loskomen en niet kan zeggen: ‘jij bent een mens, even echt als ik’.

Mirana houdt zich enerzijds recht door aan haar eigen menselijkheid te geloven wanneer anderen haar willen ontmenselijken en anderzijds door die anderen opnieuw en opnieuw met haar eigen menselijkheid te confronteren.

In een van Una mujer fantástica's meest poëtische scènes steekt in de straten van Santiago een helse wind op, waar Mirana zich doorheen probeert te beuken. De herfstbladeren waaien in haar gezicht, de windvlaag zwelt aan en om niet achterover te vallen, kleeft ze bijna met haar neus op de straattegels. Ze trotseert de wind en o, uiteindelijk heeft ze die hond maar mooi teruggekregen.