This Rare Earth: In de Ban van de Rots

Het kunstfestival ARTEFACT, dat van de provincie en de stad Leuven uitgaat, richt zich dit jaar op de mineralen van de planeet Aarde en hoe wij als ras interageren met die rijkdommen. Ik moet in feite zelfs mijn tussentitel een beetje nuanceren: de tentoonstelling maakt ons duidelijk dat mineralen niet enkel afkomstig zijn uit mijnschachten en boorgaten, maar dat ze ook op het oppervlak voor het rapen liggen en dat we ze zelfs meedragen in ons eigen lichaam. Niet alle delen van de tentoonstelling spreken even hard tot de verbeelding, maar dat wordt gecompenseerd door het grote aanbod aan stukken om te bewonderen. Er zijn er zeker een paar bij die een bezoekje gemakkelijk de moeite waard maken. Als volgt mijn favorieten:

Dante’s Boorgat

Eén van de meest interessante installaties is een opstelling van Justin Bennett genaamd 'Vilgiskoddeoayvinyarvi'. Een tongbreker, nietwaar? Wat dit deel van This Rare Earth inhoudt, is een blik op de site van het Kola Super Deep Borehole, het diepste boorgat ter wereld. Origineel werd het geboord door de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog, om onder andere met seismische testen mogelijke kernproeven door de vijand te kunnen waarnemen. Nu is de site echter verlaten en dat gevoel wordt immens versterkt door de manier waarop Bennett de locatie kundig op film heeft vastgelegd.

De barakken lijken holle karkassen, fossielen uit de oorlogstijd. Russische opschriften geven de beelden van wetenschappelijk materiaal en meetapparatuur een onkenbaar gevoel voor ons als westers publiek. De site van het boorgat doet werkelijk als een spookstad aan, en door de haast krijsende geluiden die de diepste put op aarde produceert. Is het niet verwonderlijk dat men gemakkelijk de link legt met het bovennatuurlijke, de hel, of de Inferno zoals Dante ze beschrijft?

De Alchemist van Wall Street

In een andere kamer van de tentoonstelling, die verspreid is over het hele STUK, heerst een heel andere sfeer dan de kille leegte van het Super Deep Borehole. Bij het binnenkomen staat men tegenover een glanzend brein op een sokkel, gemaakt van silicium, dat via een web van bedrading verbonden is met beelden die als zonnepanelen errond opgesteld staan. Het doet denken aan films als The Matrix en beschrijft de gewildheid van silicium als materiaal in de technologiesector. Het feit dat deze opstelling mysterieus en esoterisch oogt, sluit aan bij het filmbeeld dat men erachter kan bewonderen.

Hier bekijkt men vertraagde beelden van de London Metal Exchange, een beurs voor de verhandeling van metalen. Dit werk, gebracht door Füsun Türetken, heet Alchemic Desire. De woest ogende mimiek van de beursgangers doet inderdaad denken aan de obsessieve zoektocht van alchemisten naar de kracht om minderwaardige metalen in goud te veranderen. Dit is, in se, de functie van de London Metal Exchange: mineralen en gesteenten worden geld en rijkdom, al hebben de tovermeesters hun kapmantels voor maatpakken omgeruild.

Nog Ongekende Dieptes, Best Met Boekje

Deze twee delen van This Rare Earth zijn echter verre van het enige onder de bezienswaardigheden die de ARTEFACT expo boeiend maken. Er zijn zelfs delen die pas na ons persbezoek beschikbaar worden gesteld, onder anderen: een vest (het kledingstuk) waarmee u een aardbeving in uw eigen lichaam kunt voelen, een virtual reality ervaring in Congo, en andere zaken die tot nu toe in de stellingen stonden.

Ook geopolitiek en milieu zijn terugkerende thema’s waarmee vele kunstwerken de inhoud van de tentoonstelling verrijken. Let wel dat achtergrond over de artiest en de manier waarop de werken zijn vervaardigd vaak essentieel zijn om ten volle deze expo te appreciëren. Dat is misschien een eenzaam stukje kritiek dat zich tussen het vele lof mengt: een groot deel van de werken spreekt weinig voor zich en dus is het geen slecht idee om u op zijn minst 'het boekje aan te schaffen'.