Te lui om te werken, profiteurs, paria's?

Voor de gelegenheid slaat de sociaal-artistieke toneelgroep Compagnie Tartaren de handen ineen met gastregisseur Stefan Perceval en met DUN VELLEKE, een Turnhoutse theaterwerkplaats die net als de Tartaren inzet op projecten met vluchtelingen, mensen met een beperking en allerlei andere kansarmen. Het resultaat is een cast die al even divers als talrijk is.

Het stuk zelf brengt het verhaal van Mia (Lieve Matthijs) en Marleen (Ursula Coene), die beiden ontslagen zijn en moeten krabbelen om rond te komen met hun vervangingsinkomen. In een klap verliezen ze niet alleen hun job, maar zien ze ook hun vrienden afstand nemen en hun mentale gezondheid achteruit gaan. Het lijkt een relatief banale plot, en dat is het in essentie ook - ware het niet dat het verhaal akelig herkenbaar is voor elke acteur op het podium. Het stuk, zo beseffen we al snel, draait niet rond Mia en Marleen, maar des te meer om de personen die hen vertolken.

Die zware ondertoon verhindert overigens niet dat Verdrongen bij vlagen een heel genietbare toneelvoorstelling is. Centraal op de scène staat een breed, vierkanten en ondiep zwembad, waar naar hartelust door gewaad en geploeterd wordt. De metafoor is ons niet helemaal duidelijk, maar visueel heeft het wel iets. Zo ook de scène waarin Mia al haar vrienden één voor één ziet verdwijnen, en de passage die ze doorbrengt bij haar overenthousiaste heractiveringsambtenaar (Cedric Denayer). We knijpen dan ook graag even een oogje toe wanneer het even in de soep dreigt te draaien - de souffleuse doet haar job, en hup met de geit.

Het stuk heeft dan ook niet de ambitie om grote theaterprijzen te winnen. Centraal staat steeds het debat rond armoede, stigmatisering en het gevoel ‘verdrongen’ te zijn binnen de maatschappij. ‘Ik kan met mijn ‘witte middenklasse kop’ niet bedenken hoe erg of straf dat eigenlijk op iemand insnijdt, leven met een vervangingsinkomen’, zei Tartarenregisseur Wim Oris nog in buurtkrant Ridderbuurt.

Daarom laat hij ook vooral de Tartaren zelf aan het woord tijdens het stuk. Als toeschouwer betrap je jezelf erop dat je zit te gissen naar de mensen achter het verhaal - wie is die Mia eigenlijk? Heeft ze echt zo (onmenselijk) moeten afzien? Het is een vraagstuk dat alleen maar prangend wordt door de omvang van de cast - elk brengt zijn eigen verhaal mee, dat grotendeels onzichtbaar blijft.

Dit alles maakt van Verdrongen geen radicaal vernieuwende voorstelling, maar wel een razend relevante, die clichés als ‘wie werk wil, vindt het ook’ bij het vuilnis zet. Compagnie Tartaren weet de kracht van toneel dubbel te benutten - de toeschouwer aanzetten tot denken, en de acteurs een welgekomen en verdiende duw in de rug geven. Het moet niet altijd een technische discussie zijn. Verdrongen is gewoon een heel menselijk en boeiend stuk.