‘Silence’: een bedwelmend portret van het geloof

Met een speelduur van ruim tweeënhalf uur vraagt Scorseses meest recente project een serieuze investering van de kijker. Daarenboven is ook het thema van de film - de ziel en het geloof van de mens - behoorlijk uitdagend, en is de film ook nog eens doorspekt met harde en gruwelijke beelden, waaronder al meteen de openingsscène. Het goede nieuws? Silence is een investering die u zich als kijker niet zult beklagen.

De film speelt zich af in het Japan van de 17de eeuw. Priesters Rodrigues (Andrew Garfield) en Garupe (Adam Driver) smokkelen zichzelf binnen in het land om daar op zoek te gaan naar priester Ferreira (Liam Neeson), een befaamd missionaris die volgens de geruchten het christelijk geloof zou zijn ontvallen. Ondertussen verkondigt het tweetal zelf verder het geloof aan de overblijvende christenen in het land. Dat moet echter stiekem gebeuren, aangezien christenen in die tijd manu militari vervolgd werden in Japan.

De vertreksituatie van de film voelt wat knullig en overhaast aan. Ook is het even wennen aan het taalgebruik: de Portugese priesters spreken Engels, initieel met een eerder bevreemdend accent, dat gelukkig snel opgeborgen wordt. De korte tijd die de film spendeert in China leunt op gelijkaardige manier dicht aan bij stereotypering.

Vanaf het moment waarop het gezelschap in Japan arriveert, ontplooit Silence zich echter in volle kracht. Met sereen maar krachtig camerawerk schotelt Scorsese het ene na het andere prachtige beeld voor van feodaal Japan. Ook het geluid en de krachtige voice-overs dragen de film naar eenzame hoogten.

De twee nieuwgearriveerde priesters worden meteen overstelpt met belangstelling door de inwoners van het havendorp waar ze aan wal komen. De kracht van hun geloof spat van het scherm, en krijgt een extra dimensie door de confrontatie met de Inquisitor, Inoue-sama. Christenen worden gefolterd tot ze hun geloof letterlijk met de voeten treden, door hun voet te plaatsen op een beeltenis van Jezus Christus. Wie dat niet doet, sterft een gruwelijke dood.

De confrontaties tussen priester Rodrigues en Inoue-sama staan garant voor het sterkste deel van de film. Ondanks alle pijn die de Inquisitor veroorzaakt, zet Scorsese hem niet neer als een monster. Er valt begrip op te brengen voor de oude Japanner die zijn land wil vrijwaren van schadelijke buitenlandse ideologieën en invloeden. ‘Japan is een moeras’, zo zegt hij, ‘de boom van het christendom groeit hier niet’. Langzaam maar zeker drijft hij priester Rodrigues tot waanzin – niet de priester, maar wel de mensen in zijn omgeving worden gefolterd en gedood. Tenzij Rodrigues zijn geloof afzweert, blijven de folteringen duren.

De vele vragen die Silence naar voren brengt, krijgen slechts een gedeeltelijk antwoord. Wat maakt een mens tot een martelaar? Waar liggen de grenzen van het geloof? Of, meer precies, welk offer voor het geloof valt te rechtvaardigen? Op al deze vragen krijgt priester Rodrigues een oorverdovende stilte als antwoord. Die stilte is meermaals hoorbaar doorheen de film, en de kracht ervan is bijna tastbaar.

Bijna dertig jaar heeft Scorsese nodig gehad om Silence op het scherm te brengen. Het resultaat is een beheerst kunststuk dat je achterlaat met vragen die je vooraf misschien niet durfde stellen. We zouden bijna zeggen – om stil van te worden.