Recensie: Monoloog voor een consument

'U vraagt, wij draaien', sprak de vervuilende multinational. 'U, de consument, kiest er toch zelf voor om te tanken of het vliegtuig te nemen? Wij, producenten, gaan toch enkel in op uw vraag?' Met Monoloog voor een consument komen de Nederlandse theatermakers Nuyens en de Wit passioneel in het verweer tegen de praatjes van grootvervuilers als Shell die de schuld van de klimaatcrisis bij de consument leggen.

Een kleine zaal met zwarte muren en gezellig gebabbel. Vooraan een stapel houten kratten waarop een paar spots gericht staan. Een vrouw staat op uit het publiek en treedt naar voren, het licht in. Zo toont ze: ik ben een van jullie. Wat volgt, is in naam van ons allemaal.

Het is Rebekka de Wit die eerst op het toneel verschijnt. Dat het stuk relevant is vandaag, behoeft weinig verklaring. De klimaatcrisis is altijd actueel. Maar de Wit en Nuyens schreven het stuk naar aanleiding van de rechtszaak die Milieudefensie in Nederland aangespannen had tegen Shell. Het is een handleiding, aldus de Wit. Een repetitie zelfs. De consument die na alle beschuldigingen met zijn mond vol tanden staat, en geneigd is de producent vrijuit te laten gaan, kan hiernaar teruggrijpen.

Na de inleiding volgt de effectieve monoloog, uit de mond van Janneke Remmers deze keer. Met uit het leven gegrepen situaties schetst zij hoe ze als consument langs alle kanten gemanipuleerd en verward wordt. Ze wil ecologisch leven, maar op haar tocht van de Mediamarkt naar internetfora verdwaalt ze tussen sluikreclame en misleidende verkooptechnieken. Hoe vrij is de consument, van producten afhankelijk en gemanipuleerd door de producent? Hoe verantwoordelijk is hij?

'Onszelf een weg consumeren uit de klimaatcrisis is absolute LARIEKOEK.' Met die zin spuugde Remmers al haar frustratie uit en vatte ineens de crux van haar monoloog. Ecologische alternatieven komen per slot van rekening niet in plaats van, maar als extra optie op het mainstream menu van onze op fossiele brandstoffen gefundeerde samenleving.

Maar als de consument niet in actie kan komen, wie dan wel? Nuyens en de Wit uiten grote verontwaardiging over het onethisch gedrag van Shell, dat in 1989 besliste om in te zetten op een strategisch antwoord op toekomstige kritiek van klimaatactivisten, in plaats van in te zetten op een duurzamer alternatief. Toch wijzen ze 'een instantie die het algemeen belang moet bewaken', anders gezegd de overheid, als verantwoordelijke voor actie aan.

De monoloog is vol overgave gebracht. De toeschouwer herkent zich in Jannekes frustratie, verwarring en onmacht. Dit stuk, deze activistische aanklacht, brengt Nuyens en de Wits vlijmscherpe kritiek levendig naar voren. De kunst echter zit 'm in het ontroeren. Het klein en herkenbaar maken van grote thema's.

Waar klimaatspeeches gaan over overstromingen en klokken die vijf voor twaalf slaan, gaat deze monoloog over de leegheid die je voelt na een impulsieve aankoop, gelijkaardig aan het postpornogevoel. Humor speelt een grote rol. Reclameslogans à la 'Mediamarkt: ik ben toch niet gek?' worden ironisch ingezet en hun absurditeit wordt speels aangekaart.

In een intieme basissetting speelden deze Nederlandse dames het klaar geen seconde de aandacht van het publiek te verliezen. Deze voorstelling combineerde een pijnlijk neus-op-de-feitengevoel met een verzachtende lach, en was tussendoor nog mooi ook.