Recensie: Joker

We horen het je al denken: daar zijn ze weer, met de zoveelste comic book movie (de zevende van 2019 ondertussen). Laat ons de cynische lezer meteen bedaren door te schrijven dat deze film in vorm noch inhoud lijkt op eender welke superheldenfilm die je ooit zag. In zijn categorie leunt Joker het dichtst aan bij V for Vendetta, maar hij doet het zonder belerend vingertje, met een beter gevoel voor realiteit en met een originaliteit die ongezien is in de wereld van superheldenfilms.

Regisseur Todd Phillips laat ons kennis maken met simpele ziel Arthur Fleck. Professioneel clown en al even professioneel in het ontvangen van pakken rammel. Het enige doel in zijn leven is mensen aan het lachen brengen, maar het cynische karakter van het metropolische Gotham maakt het er hem niet gemakkelijk op.

Fleck is een verstoteling en wordt halsoverkop het symbool van een beweging waar hij niets mee te maken wil hebben. De parallellen met Taxi Driver en The King of Comedy zijn duidelijk, maar Joker ontwijkt de voorspelbaarheid vakkundig en neemt een loopje met de verwachtingen van de geduchte Martin Scorsese-kenner.

De nieuwe norm

Het is een schande dat Joker gebrand is door het label van DC en bij uitbreiding dat van de hele comic book hype, want deze film is allesbehalve datgene waar comic book movies voor staan. Joker blijft mijlenver weg van onrealistische superkrachten maar bezit in tegendeel een realiteitszin waar zelfs Nolans Dark Knight-trilogie niet aan kan tippen.

Phillips dwingt het genre een nieuwe kant op. Na Joker kan Disney niet langer denken dat fan pleasing à la Black Panther voldoende is. De nieuwe maatstaf stelt dat superheldenfilms niet over the top hoeven te zijn om te werken en zegt volmondig 'neen' tegen het formulaïsche karakter van superheldenfilms dat sinds Iron Man de norm is geworden.

Wie had gedacht dat de man achter The Hangover de beste stripboekadaptatie ooit zou maken? Doffe kleuren, sepia toetsen en tinten geel in elk shot: het beeldverhaal is verbluffend origineel, samenhangend en weet de sfeer van Gotham City en de toon van de film op ieder moment te vatten. Een doordachte regie, wonderlijke cinematografie en soundtrack die je altijd op de hielen zit, maken dat de dreiging permanent in de lucht hangt. De kijker wordt meegezogen in de gedachtegang van een psychoot die zijn voeling met de werkelijkheid beetje bij beetje verliest.

Een imposante one man show

Die psychoot wordt weergaloos vertolkt door Joaquin Phoenix, die in Joker mogelijk het beste werk van zijn carrière aflevert. Hij zet een one man show neer die imponerend en meeslepend Arthur Fleck portretteert. Zijn aanwezigheid domineert elke frame en hij perfectioneert de maniakale Joker-lach, een prestatie waar zelfs Alain Vandam een traantje van moet wegpinken. Vergeet allemaal Heath Ledger, want Joaquin Phoenix is de nieuwe Joker.

De grootste verdienste van Phillips is dat hij een nieuw aspect weet toe te voegen aan de ondertussen al bijna tachtig jaar oude historiek van Jokers personage. Sinds 1940 heeft the clown prince of crime al talloze interpretaties doorstaan en is het moeilijk om daaraan bij te dragen zonder creatief uitgeput te lijken. Ondanks zijn inspiratie uit The Killing Joke weet Phillips zich te distantiëren van het bekende en voegt hij een nieuwe dimensie toe aan het personage. Na de speelse Cesar Romero, de bedachtzame Jack Nicholson en de anarchistische Heath Ledger, is het nu de beurt aan de gefrustreerde Joaquin Phoenix.

Met de Gouden Leeuw van het Venetiaanse filmfestival op zak toont Joker aan dat er nog toekomst is voor superheldenfilms. Nu is het wachten geblazen op de grote studio’s: volgen zij deze nieuwe norm, of blijven ze kiezen voor goedkoop popcorntheater?