Recensie: Het Koninkrijk van Henry Darger

Er brandde een vuur in mij en er was niemand die zich eraan kwam warmen. Met naïeve, kinderlijke stem wordt de jonge Henry Darger ten tonele gebracht. Hij groeide op in een weeshuis en gesticht. Daar leerde hij zichzelf te 'ontkennen', maar vond hij tegelijk troost in De Tovenaar van Oz. Als volwassene leidde hij een onbeduidend bestaan als schoonmaker in ziekenhuizen. 's Nachts verwerkte hij zijn jeugdtrauma's en ontgoocheling in duizenden pagina's onuitgegeven manuscripten en schilderijen.

Pas na Dargers dood werd zijn werk ontdekt en erkend. Vandaag worden zijn schilderijen aan 750.000 euro verkocht. Theaterregisseur Thomas Janssens reconstrueert nu vakkundig de levensloop en finale ontdekking van de kunstenaar, schitterend bijgestaan door zijn twee acteurs. Zowel Henry als alle nevenpersonages worden binnen dezelfde scènes afwisselend door Lynn van Royen en Peter De Graef vertolkt, maar dankzij hun gevarieerde intonatie en mimiek kan het publiek naadloos volgen.

Het decor is sober, slechts twee stoelen omkaderen het stuk. Het verhaal heeft genoeg aan zichzelf om de kijker te vervoeren. Muziek die refereert aan De Tovenaar van Oz verbindt de verschillende scènes, projecties van Henry’s werk sieren het doek. Dankzij zijwaartse belichting vormen zich schaduwen op de muren. Gaandeweg krijgen in dit stuk over erkenning en menselijk contact de vlakke weerspiegelingen nog een betekenis naast hun esthetische waarde.

Toch komt van Royen soms ook figuurlijk in de schaduw te staan. De Graefs vertolking van Henry wekt intense emoties op, die van Royen met haar meer ingehouden spel niet altijd verderzet. De wisselende rollen maken het stuk dan wel nog interessanter, maar doen zo nu en dan afbreuk aan de belevenis. Het is slechts een klein punt van kritiek, want in de vele bijrollen zijn de acteurs aan elkaar gewaagd.

Tussen de scènes van Henry's leven door voert Janssens in een raamvertelling ook de huisbazen Kiyoko en Nathan Lerner op. Zij zijn het die na Henry's dood zijn werk ontdekken. Ze zitten zelf allebei in het artistiek milieu en krijgen nu te kampen met talrijke vragen. Moet kunst ontwrichten of plezieren? Overleeft ze zonder aandacht? Is de onthulling naar de buitenwereld een eerbetoon of zorgt de markt net voor haar aftakeling? Tijdens deze scènes zijn de lichten op het publiek gericht, de stille discussiepartner.

Janssens en zijn acteurs zijn vertrokken vanuit een fascinerend waargebeurd verhaal, dat ze een hoogst originele invulling weten te geven die stemt tot nadenken. Het hoofdwerk uit Dargers manuscripten is getiteld In The Realms of the Unreal. Met deze voorstelling weten de makers tegelijk de onwerkelijkheid van zijn leven en fantasieën te vatten, en toch genoeg ruimte te laten voor een eigen invulling. Na afloop verwelkomt De Graef uit protest tegen de cultuurbesparingen het voltallige publiek op het podium. Even wanen we ons allemaal graaf van een gedeelde fantasie, tot ergens voorbij de regenboog.