PiLoT1 neemt hoge vlucht in kruisbestuiving tussen kunst en wetenschap

'Kunst en wetenschap kunnen elkaar optillen!' Met die slogan werd begin vorig academiejaar een samenwerking op poten gezet tussen wetenschappers van KU Leuven en kunstenaars uit de hogere graad van SLAC (Stedelijke Leuvense Academie). Op 18 mei neemt de pilooteditie van PiLoT1 een hoge vlucht, wanneer de werken voor het grote publiek worden tentoongesteld in STUK.

Chaostheorie

Geïnspireerd door een wederzijdse kruisbestuiving werkten wetenschappers en kunstenaars een jaar lang samen rond een thema waarin een ontmoeting tussen de twee disciplines mogelijk werd. Voor de eerste editie van PiLoT1 kwam het thema ‘chaos’ al snel uit de bus. Wat aanvankelijk voorgesteld werd vanuit het SLAC, bleek de perfecte brug tussen twee werelden.

‘Chaos iseen fenomeen dat binnen alle wetenschappeneen rol speelt. Binnen de wiskunde heb je zelfs de chaostheorie', zegt Katrien Kolenberg, die PiLoT1 coördineert. 'Chaos betekent dathele kleine veranderingenaan een begintoestandenorm verschillende resultatenkunnen voortbrengen.'

‘Ook in de sterren die ik bestudeer zijn chaotische fenomenen in het spel.’ Kolenberg is naast coördinator van PiLoT1 astrofysicus. ‘Anderzijds is chaos natuurlijk ook deel van het creatieproces’, klinkt het vervolgens bij SLAC-coördinator en -docent Bea Albers.

Kristallisatie in een kunstwerk

Met meer dan 40 samenwerkingen tussen kunstenaars en wetenschappers uit verschillende disciplines (gaande van psychologie tot biochemie) is PiLoT1 een echt experiment. Tijdens een ontmoetingsevenement in oktober stelden kandidaten zich voor aan elkaar en verwoordden ze wat ‘chaos’ voor hen betekent. Zo groeiden ze organisch uit tot een veertigtal duo’s en trio’s.

Het maakt het project anders dan bijvoorbeeld Artefact, het jaarlijks kunstenfestival rond hedendaagse kunst en actualiteit. ‘PiLoT1 is begonnen als een experiment. Het heeft geen precedent aan de KU Leuven, het samenbrengen van mensen uit verschillende disciplines en het zowel wetenschappelijk als artistiek laten werken rond één thema’, vertelt Kolenberg. ‘In tegenstelling tot bijvoorbeeld Artefact worden hier de kunstwerken ook niet op voorhand geselecteerd.’

‘De middelen voor PiLoT1 waren anders en ook de tijdspanne was redelijk kort vergeleken met Artefact. Daarnaast is het zo dat SLAC deeltijds kunstonderwijs levert en dus een etiket krijgt van ‘niet-professionele’ kunstenaars. We hebben echter ook mensen met ambitie om verder te werken. Bij Artefact zijn er mensen die hun plaats in de kunstwereld al verworven hebben, maar hier is dat nog niet het geval’, vult Albers aan. 'Bij PiLoT1 gaat het vooral om het proces. De tentoonstelling heeft ook geen curator. Het traject werd wel omkaderd en gestuurd, maar dat is niet hetzelfde.'

Een essentiële kruisbestuiving

Wat kunnen kunst en wetenschap voor elkaar betekenen, lijkt een niet onbelangrijke vraag binnen de samenwerking. In de woorden van Kolenberg: ‘Kunst grijpt mensen vaak op een zeer gevoelsmatige manier aan. Een kunstwerk spreekt aan of niet. Maar bij wetenschap maken mensen zulke connotatie niet, het moet gewoon juist zijn. Terwijl wetenschap ook een zoektocht is. Kunst kanin dat opzicht veel betekenen, want het maakt wetenschap laagdrempeliger en het kan de menselijke aspecten van wetenschap naar buiten brengen.’

'De samenwerking was ook nuttig omdat het wetenschappers helpt om op een andere manier over hun werk te praten,en ze krijgen er zelfmogelijk ook veel ideeën van terug. Neem nu bijvoorbeeld de samenwerking tusseneen deelnemende fotograaf,een schilder en experimenteel psycholoog Johan Wagemans. Op basis van de ontstane kunstwerken ontwikkelde Wagemans een wetenschappelijk experiment dat de perceptie van chaos analyseert bij mensen.’

Aan de andere kant klinkt hetzelfde verhaal: ‘Als SLAC-docent merk ik dat er veel poëzie, vraagtekens en menselijkheden aanwezig zijn in de wetenschap en anderzijds dat er in de kunsten ook een nood is aan verklaring, structuur, kennis en waarheid. Het draait eigenlijk om het niet-weten een plaats proberen geven binnen beide disciplines en daarbuiten’, aldus Albers.