PARCUM pakt uit met twee Vlaamse topstukken

Net buiten Leuven liggen twee kopstukken te pronken in hun koele ruimte. Het reliekschrijn van de heilige Odilia (1292) en de koorstoel van de heilige Lutgardis (13de eeuw) zijn de twee religieuze voorwerpen waarmee PARCUM, gesitueerd in de Abdij van Park, haar geplande voorstelling vervangt, nadat die door de coronacrisis werd geannuleerd. Onder de noemer 'Tot op het bot' geeft het 'dialoogmuseum voor kunst, cultuur en religie' alle geïnteresseerden de kans om deze oude vaderlandse schatten van dichtbij te zien.

Een schatkamer in Heverlee

Vooraleer men de schatkamer mag betreden, wordt de bezoeker door een doolhof van televisieschermen gewalst. Telkens wordt men uitgenodigd plaats te nemen op een bankje om, begeleid door een audiogids, een bepaald aspect van de totstandkoming van de tentoonstelling te verkennen. De ene keer komen de historici aan hun trekken, de andere keer krijgen restauratie-fanatici waar voor hun geld. En zo wordt een tamelijk beperkte hoeveelheid tentoongestelde objecten toch gecompenseerd met een veelzijdige kijk op restauratie en conservatie.

Na de welgekomen uitleg valt men pardoes in het graf van Toetanchamon. De twee relieken, die men na het bekijken van de filmpjes al goed denkt te kennen, onthullen hier pas hun echte aard. Meteen eist het reliekschrijn alle aandacht op. Haar felle kleuren, excentrieke vorm en lugubere afbeeldingen maken van het houten voorwerp een bevreemdend curiositeitenkabinet. Binnenin ziet men het rode doek glinsteren, waarin de botten van Sint-Odilia zouden moeten liggen. Aantrekking en afstoting strijden beide om het hart.

Het reliekschrijn, een reliekhouder in de vorm van een kist, vertelt het verhaal van een martelares genaamd Odilia. Samen met vele andere maagden besloot de vierde-eeuwse vrome Sint-Ursula te vervoegen op haar pelgrimstocht naar Rome. Toen Ursula in Keulen door de Hunnenkoning gedwongen werd met hem te trouwen, maar weigerde, werden zij en haar gevolg meedogenloos vermoord door de veroveraars uit het oosten.

De kunstenaar schuwde de rode kleur dan ook niet. Maar naast het gebruikelijke kleurenpalet gaat er van dit object ook een geheel eigen kracht uit. Een vrouw wordt doorboord door een spervuur aan pijlen, terwijl een grof geschilderde romp nog bloed zit te spuwen nadat het van zijn hoofd is ontdaan. Voor een cursus perspectief tekenen moet men enkele eeuwen verder zijn, maar dat doet allesbehalve afbreuk aan de schitterende fantasmagorie die dit kunstobject is.

De koorstoel van de heilige Lutgardis is artistiek minder impressionant, maar heeft waarschijnlijk meer spirituele waarde bij de religieuze gemeenschap. Vlaanderens oudste meubel werd volgens de legende ooit ingepalmd door het achterwerk van Lutgardis, een vrouw die erom bekend stond vrouwen zwanger te kunnen maken. Sinds enige tijd nemen vrouwen met fertiliteitsproblemen plaats in de stoel, in de hoop de menselijke vrucht ooit te mogen dragen.

De expo loopt nog tot en met zondag 27 september. Daarna zullen de stukken naar hun nieuwe thuis gaan: de Sint-Odulphuskerk in Borgloon. Het schrijn zal in een aparte kamer worden tentoongesteld, maar de stoel komt gewoon in de kerk te staan. 'We vonden het belangrijk dat beide voorwerpen hun religieuze functie konden verderzetten', stelt Jan Jespers van de Commissie Kerkelijk Patrimonium, Bisdom Hasselt, in een van de filmpjes.

In de filmpjes spreekt men uitgebreid over hoe moeilijk het is zulke fragiele voorwerpen te verhuizen en bewaren. Zo vertelt men dat de verf zomaar van het schrijn kan vallen als de kooi waarin het wordt vervoerd scheurt. Zulke horrorscenario’s herinneren de bezoeker aan het belang van degelijk erfgoedbeheer. En misschien is dat wel wat je vooral moet onthouden aan deze tentoonstelling: kunst blijft niet zomaar kunst.