recensie> Wachten op Godot in Sovjetstijl
Pantserkruiser Potemkin blijft steken in goede bedoelingen
Onder de vleugels van het project Eigen Kweek bracht Theatercollectief RAF deze week zijn surrealistische kijk op de Sovjet-Unie. Voor diepgaande kritiek was er echter weinig plaats.
De titel Pantserkruiser Potemkin roept natuurlijk meteen associaties op met de filmklassieker van de Russische regisseur Sergej Eisenstein uit 1925. Hoewel in se een propagandafilm, is deze film technisch nog steeds zo vernieuwend en visueel zo sterk dat ze er na bijna een eeuw nog steeds staat.
Deze voorstelling van theatercollectief RAF belooft echter niet meer dan af en toe een ironische knipoog naar Eisensteins drama te bevatten. Het stond natuurlijk wel in de sterren geschreven dat de wieg die vanaf het begin van de voorstelling op het podium kampeerde, op een bepaald moment van de trap achteraan het podium zou rollen.
Wat de twee wél gemeenschappelijk hebben: de USSR, oftewel de Unie voor Socialistische Sovjetrepublieken, zoals een van de twee hoofdpersonages het nadrukkelijk scandeert. Hier wordt echter geen reclame gemaakt, maar wel het anonimiserende en bureaucratische karakter van het almachtige systeem gefileerd.
De revolutionaire, heldhaftige muiters uit de film zijn hier maar zielige, uitgebluste matrozen. De twee hoofdpersonages proberen vooral niet te verdwalen in het onverklaarbare regelmoeras van de Sovjet-Unie en kiezen er in plaats daarvan maar voor om zoveel mogelijk inert te blijven. Wachten op Godot in Sovjetstijl. Onzinnige, absurde rituelen die enkel vadertje Stalin (nadrukkelijk neerkijkend vanop een groot doek) snapt, bepalen de indeling van de dag.
Dat er een wieg van een trap ging rollen, stond in de sterren geschreven
De twee Russen hebben weinig anders te doen dan zitten, oefenen op hun klarinet of hoorn en af en toe wat rondjes lopen. Ondertussen proberen ze het grijze bestaan toch een klein beetje te verlichten met stiekeme scheuten vodka. Een enge clown, die vooral een duiveltje in het doosje zou blijken, doorbreekt die fragiele balans.
Anarchistische clown
De plaaggeest stelt hun drang naar evenwicht danig op de proef in allerhande absurde situaties, iets wat ze uiteindelijk bijna met hun leven moeten bekopen. Die absurdistische uitspattingen à la Monty Python en het grijzige geroutineerde leven van de twee matrozen genereren de spanningsboog waaruit het stuk zijn kracht haalt.
Maar ondanks het feit dat je vaak met grote ogen naar de bizarre acties van de anarchistische clown zit te kijken, schiet het stuk soms te veel alle kanten op om echt goed over te komen. Bij sommige scènes zit je je ook af te vragen wat nu eigenlijk de meerwaarde vormt.
Ondertussen proberen ze het grijze bestaan toch te verlichten met stiekeme scheuten vodka
Pantserkruiser Potemkin blijft ook te veel steken in (vaak zeer gemakkelijke en weinig originele) kritiek op exclusief het Sovjetsysteem en slaagt er niet in het stuk breder open te trekken naar de bureaucratische waanzin die eigen is aan álle totalitaire systemen (en misschien ook aan onze democratie). Alle grollen ten spijt, voelt het stuk door zijn voorbijgestreefd en te exclusief thema nooit echt relevant aan.
De Sovjet-Unie in zijn hemd zetten kan nog steeds een originele insteek zijn voor theater, maar hier blijft het kritische karakter toch te beperkt om écht stof tot nadenken te bieden. Achteraf blijft er weinig hangen en heb je niet echt het gevoel een urgent of scherp stuk gezien te hebben. Pantserkruiser Potemkin blijft zo toch vooral een gemiste kans.
