Noord-Afrikaanse culturen in geanimeerd borduurwerk

'Al van kinds af aan kijk ik erg graag naar tekenfilms. Dat is ook wanneer ik ben beginnen te tekenen en waaruit die passie voor animatiefilm is gegroeid. Na het bekijken van al die tekenfilms merkte ik op hoe normaal het was om moslims en Arabieren uit de MENA-regio af te beelden vanuit een westerse blik', begint Fayrouz.

Een Midden-Oosten vol buikdanseressen en harems

Ze zag hoe deze mensen negatief en homogeen werden afgebeeld op basis van stereotypen en vooroordelen. 'Moslims en Arabieren waren telkens weer terroristen, leefden altijd armzalig en temidden van oorlog, nooit zonder harems en onderdrukte vrouwen, steeds met menig buikdanseres in de achtergrond, niet te missen scènes met in wit gehulde mannen rijdend op kamelen in woestijnen, de ene onbeschaafde maatschappij na de andere…'

Zulke stereotiepe karakteriseringen vond Fayrouz ook terug in andere vormen van media: jeugdboeken en videogames zoals Prince of Persia staan er vol mee. 'Toen leerde ik Edward Saïds Oriëntalisme kennen. In dat boek definieert hij dat fenomeen en gaat hij dieper in op het ontstaan van de westerse blik op het Oosten vanuit verschillende invalshoeken: de politiek, de geschiedenis en de cultuur.'

Al die veralgemenende representaties zaten haar dwars: 'Ik heb het altijd frustrerend gevonden hoe westerse media ervoor kiezen om zo onwetend te blijven over moslims en Arabieren en bewust het publiek indoctrineren met dat soort stereotypen en propaganda, tot het punt waarop de mensen er echt in gaan geloven.'

Een mooier Midden-Oosten

'Dat inspireerde me om mijn religie en mijn cultuur te representeren door middel van animatie. Ik geloof dat visual storytelling een effectief hulpmiddel is. Niet alleen om bepaalde zaken in de kijker te zetten, maar ook om te leren houden van een andere cultuur, een andere geschiedenis en de diverse ervaringen van moslims en Arabieren. Het is fijn dat dat allemaal kan met verhalen en hun personages.'

Tijdens haar opleiding in de Audiovisuele Kunsten heeft Fairouz dan ook een unieke kunststijl ontwikkeld die doet denken aan de traditionele, ambachtelijke technieken en kunsten uit Marokko. De mosterd haalde ze bij Marokkaanse jurken en borduursels.

'Ik wilde een tekenstijl hebben waarmee ik kleurrijke en decoratieve vormen kon maken. Ik deed voor mijn eindwerk specifiek inspiratie op uit de ambachtelijke technieken van borduurwerk op Marokkaanse tapijten en kleding, van kaftans tot takchitas en djellabas. Borduren is een traditionele, ambachtelijke techniek die vaak gebruikt wordt in Oosterse landen. Ik heb, die traditie volgend, een digitale vorm van borduurwerk ontwikkeld.'

Fayrouz hoopt op een dag als animatiemaker en als illustrator een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de moslim- en MENA-gemeenschap. 'Zo wil ik ook niet langer vertrekken vanuit mijn kritiek op het oriëntalisme maar wel vanuit mijn kennis en liefde voor de Islam en de mooie culturen en kunsten uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten.'

Vier op een rij

We vragen de student om zich te vierendelen: niets lugubers, geen zorgen. In plaats van een ledemaat vragen we naar een kunstwerk dat van invloed was op de creatieve carrière van het individu. Deze kunsten kleuren Fayrouz' animaties.

Het eerste werk dat je een fascinatie gaf voor je veld:
'Mijn interesse in animatie groeide toen ik de behind the scenes van animatiefilms en -series zag. Ik had geen achtergrondkennis over kunst noch film, dus alles met betrekking tot die wereld was nieuw. Ik bekeek beeldmateriaal over de productie van animatiefilms en -series uit mijn jeugd en hoe die tot stand waren gekomen. Ik bekeek onder meer storyboards, background designs, sound design enzoverder. Dat soort beelden gaf me zin om animaties te creëren.'

Een werk naar je echt naar opkijkt:
'Het borduurwerk van Pi Williams! Zij is een kunstenares die landschappen borduurt. Daarbij gebruikt ze verschillende draden, stoffen en textiel om een dynamisch borduurwerk neer te zetten. Dat vind ik heel mooi aan haar werk. Borduren is een gebruikelijke praktijk in mijn thuisland Marokko. Mijn eigen borduurtechniek ontwikkel ik digitaal, maar ik hoop op een dag ook "echt" borduurwerk te leren maken.'

Een werk dat je tegenwoordig inspireert:
'Ik kijk tegenwoordig voornamelijk naar de stijl en techniek van papercut animatie. Het is een stop-motiontechniek waarbij voorgesneden vormen frame voor frame worden verplaatst om beweging te suggereren. Ik kijk enorm op naar de pionier van deze techniek, Charlotte Reiniger.'

'Wat ik leuk vind aan haar animaties is dat de focus van de toeschouwer gelegd wordt op de bewegende silhouetten van haar personages. Gewoonlijk willen we de gezichten zien om emoties te begrijpen, maar haar werk breekt die norm. Dat toont aan dat animatie veel mogelijkheden en flexibiliteit biedt. Je hoeft je niet altijd zorgen te maken over correcte anatomie of perspectief. Als animator kan je met deze stijl heel los, spontaan en speels te werk gaan.'

Een werk waarmee je een leek zou introduceren:
'Dat zijn dan opnieuw de animaties van Charlotte Reiniger. Ik vind dat papercut animatie een ondergewaardeerde techniek is. Tegenwoordig kijken mensen naar animaties die volledig frame per frame zijn getekend of met CGI zijn gemaakt. Ik geloof niet dat genoeg mensen deze animatiestijl te zien krijgen, dan moeten ze al echt zoeken!'