Navraag: Luc Haekens

Het grote publiek kent Haekens vooral als de droogkomische interviewer uit De Ideale Wereld. De man heeft echter een veel langere staat van dienst. Zo werkte hij voordien vijftien jaar achter de schermen bij Man Bijt Hond. Deze ervaringen probeert hij nu ook door te geven aan de volgende generatie reporters. We ontmoeten Haekens in het RITCS-café, en hij is duidelijk in zijn nopjes. Voor het atelier Methodologie van de Non-fictie heeft hij net met zijn studenten een succesvol bezoek aan de abdij van Westmalle afgelegd.

Luc Haekens: 'Mijn rol hier is de studenten te begeleiden in montage, beeld en interviewtechnieken, met de nadruk op het human interest interview. Je moet aan mij niet vragen Jan Jambon te interviewen over zijn beleid, want die man babbelt mij na twee minuten klem. Wat ik wel kan is een human interest interview afnemen, over hoe Jambon bijvoorbeeld zijn werk combineert met zijn gezin. Bij deze opdracht wilde ik dat de studenten echt aan de broeders vroegen "waarom kies je ervoor heel je leven opgesloten te zijn in een klooster, en maakt dat je gelukkig?" '

Hoe laat een interviewer die schuchtere broeders dan openbloeien?
'Door het vertrouwen dat je als interviewer uitstraalt. Interview met je ogen, kijk de mensen aan, spreek ze aan zoals ze willen aangesproken worden. Zeg niet 'Jonas', maar zeg 'Broeder Jonas'.'

Put u nu uit uw ervaringen bij Man Bijt Hond?
'Ja, dat was eigenlijk hetzelfde als wat ik nu doe, maar daar kwam ik niet in beeld. Dat ging vooral over de gewone man en daar lag de nadruk iets minder op humor. Dat mocht er wel in maar dat was niet de baseline van het programma. Bij Man Bijt Hond was de bedoeling "laten we de verzuring tegengaan; laten we eens proberen om te tonen dat Vlaanderen vol zit met toffe mensen, maar wel met een hoekje af". Dus het woord 'ironie' is daar vaak gevallen, ironie is als stijlvorm zeker leuk, maar het was nooit cynisme.'

Bij De Ideale Wereld neemt u mensen wel echt beet. Maakt u zich nooit zorgen te ver te gaan?
'Het is een heel wankel evenwicht. Voor je het weet ga je erover en heb je uitlachtelevisie. Af en toe glijd ik uit, maar ik heb gelukkig een paar strenge eindredacteurs die me erop wijzen als ik te ver ga. Je beseft dat zelf soms niet. Je bent iemand wijs aan het maken dat de aarde plat is en die gaat er helemaal in mee. Dat is grappig, maar je moet waakzaam zijn... Met iemand die totaal weerloos is, een kind bijvoorbeeld, of iemand die mentaal niet helemaal spoort, mag je dat niet doen. Maar als je dat doet met de gewone man, jij, ik, mijn moeder, dan is dat tof.'

Hoe wordt zo’n sketch ontwikkeld?
' 's Ochtends lezen we allemaal een uur lang de krant en schrijven we dingen op. Dan trekken we ons terug in de brainstorm ruimte, waar we onze vondsten overlopen. Daar volgt het leukste moment van de dag, namelijk: het brainstormen en het onnozel doen. Je begint dan echt te grappen en grollen over een bepaald onderwerp, die soms niet werken of te plat zijn, maar een goede eindredacteur laat dat gebeuren, omdat je weet: daar komt straks wel iets bruikbaars uit.'

'Eens we het idee hebben, regel ik attributen of acteurs met de productie, en vertrek ik. Rond 12 uur zijn we aan het draaien, maar we moeten wel om 4 uur terug zijn. Dus tijdens die paar uur effectieve draaitijd die we hebben, proberen we wel zo gefocust mogelijk te zijn. Soms zeggen mensen dat wij honderd mensen interviewen en daar twee van gebruiken. Ik wou dat het zo was, maar dat is niet zo. Als ik tien interviews heb, zal ik er daar vaak vijf van gebruiken.'

Efficiënt.
'Dat gaat niet anders. Wij kunnen niet zeggen "we gaan hier nu acht uur draaien en halen daar drie minuten uit". Daar hebben we geen tijd voor.'

Vindt u dan dat brainstormen leuker dan het interviewen? Ik las elders dat u in een ander leven misschien cafébaas was geworden.
'Ik kom heel graag onder de mensen. Ik zou inderdaad een goede cafébaas kunnen zijn, of een malafide autoverkoper. (lacht luid) Maar samen met collega’s iets uitvinden, dat vind ik ook heel leuk. Ik zou graag nog eens een programma maken dat ongelooflijk origineel is en bruist van de creativiteit en invalshoeken. Ik ga dat binnenkort ook nog eens proberen. En daar is de brainstorm fase altijd een genot.'

'Ik maak ook serieuze dingen, hé. Hier in het RITCS is dat altijd een verrassing voor de studenten. De eerste les in de televisie-afdeling toon ik eigen werk, en dan reageren ze verbaasd op de ernst daarvan.'

Wat vindt u ervan dat mensen u wel voornamelijk met dat humoristische associëren?
'Er zijn ergere dingen in het leven. Maar het wordt wel een beetje een handicap. Ik heb nu een mini-reeksje gemaakt in DIW over de Brexit. Daarin zie je mij dus niet meteen mensen pranken of dingen wijs maken. Het was de bedoeling om met dat reeksje de conditionering van de kijker, die verwacht "Aha, Haekens komt in beeld, nu gaat hij de mensen iets wijs maken", een beetje weg te halen. Maar we merken dat de kijker dat niet apprecieert.'

'Ik heb een paar jaar geleden De Blauwe Gids gemaakt, en dat was ook serieuzer. Ook daar zeiden mensen: "Dat had wel wat grappiger gemogen." Dan denk ik: waarom zou dat grappig moeten zijn? Ik volgde die mensen een langere tijd en won hun vertrouwen. Ik had mijn erewoord gegeven hen niet belachelijk te maken, dus dat ging ik ook niet doen.'

Geeft u vaker uw woord van eer om een interview aan te gaan?
'Dat gebeurt. Mensen mogen het ook zien voor het uitgezonden wordt, ik zou zelfs een contract tekenen. Ik wil dat interviewees alle vertrouwen hebben in mij. Ik heb ooit een documentaire gemaakt over de gevallen held Jo Lernout. Die man had ooit een bedrijf dat miljarden waard was, Lernout en Hauspie, maar was door fraude in de gevangenis beland. Daar kreeg hij het idee om een gerobotiseerde speelgoedcavia op de markt te brengen, de Gupi.'

'Op een dag was ik voor Man Bijt Hond in een schooltje aan het filmen, en opeens kwam Jo Lernout binnen met het prototype van dat speelgoed. Hij wou een test doen bij de kinderen, en legde me uit dat hij met dat project binnen een jaar terug on top of the world zou staan. Ik was zo gefascineerd dat ik voorstelde hem een jaar lang te volgen, zodat we echt een making of van het succes hadden, fabricatie, onderhandelingen, verkoop: allemaal gefilmd. Hij keek me in de ogen en ik zag hem denken: "Is die gast hier te vertrouwen of niet?" Uiteindelijk stemde hij toe.'

'Ik ben hem dus effectief gevolgd, maar het productieproces duurde veel langer dan een jaar. Ik voelde dat hij me vertrouwde, we bijna vrienden werden, en ik dat vertrouwen niet mocht beschamen. Als het programma af was, moest ik die man recht in de ogen durven kijken. Ik mocht hem niet belachelijk maken, maar ik moest wel kritisch zijn.'

'Na anderhalf jaar had hij eindelijk een geweldige deal binnen en begon de Gupy te verkopen. Jo was erg trots, en ik was zelf ontroerd bij het filmen. We dachten dat hij het eindelijk weer gemaakt had. Tien dagen later belde hij me op. Er zat een soort zekering in die cavia's die smolt en in brand vloog. Het bedrijf moest alle exemplaren terughalen. Er zou de volgende dag een crisisvergadering worden gehouden. Bleek dat Lernout mij speciaal belde dat ik dat zou komen filmen, want "ik moest toch alles hebben, hé." Dat vond ik een van de professioneel mooiste momenten. Dat hij op een zo’n crisismoment nog zelf de moeite deed een documentairemaker te bellen. Die gast vertrouwde me echt.'

Dat vertrouwen is er niet bij DIW. De mensen die in het programma aan bod komen weten eigenlijk niet wat het is.
'Nee, dat klopt.'

Wilt u die afstand zo houden?
'Nee, de stukjes die ik het liefst maak, zijn die waarin ik een punt maak. Een voorbeeld: Theo Francken stelde voor allochtonen waarvan we vermoeden dat ze terroristische aanslagen gaan plegen zonder boe of bah het land uit te zetten. Ik vond dat zo’n absurd voorstel. Wanneer ik dat echter aan Jan met de Pet voorlegde, was die zeven op de tien keer verkocht.'

'Dus ging ik bij diezelfde mensen wat later nog eens aanbellen, maar ditmaal verkleed als politieagent. Ik maakte ze wijs dat we een vermoeden hadden dat ze een overtreding hadden begaan, en dat vermoeden was wel genoeg hen te bekeuren. Zo hou je de Vlaming een spiegeltje voor. Dat doe ik het liefst.'

'Het is echter heel moeilijk, zo niet onmogelijk, om dat elke uitzending opnieuw te doen. Je moet immers niet alleen het juiste actuele thema hebben, maar er ook nog een goed idee bij verzinnen. Vandaar dat wij af en toe dingen doe die alleen maar absurd zijn. "Goedendag meneer, de wereld is plat." Het enige punt dat je daarmee maakt, is dat sommige mensen goedgelovig zijn. Dat punt is nu wel gemaakt dus ik denk soms: "laat ik maar ophouden met dat soort pranks, ik denk dat we het nu wel gehad hebben." '

'Ik kan wel heel goed meegaan in het enthousiasme van mensen die ik slimmer vind dan ikzelf. Als ik vind dat we geen punt maken en Jelle De Beule zegt "allez Haekens, dat gaat echt grappig zijn!", dan ga ik daarin mee.'

U praat over een spiegel voorhouden, praat u daar dan ook over na het filmen?
'Nee, dat gaat niet. Wij doen de tactiek hit and run. In het begin ging ik achteraf wel nog af en toe in discussie. Gegarandeerd dat de mensen dan zeggen: "Ik heb er nog eens over nagedacht, dat gaan we toch niet doen hoor. Je moet dat niet uitzenden." En dan heb je niks.'

Een spiegel voorhouden lukt dan toch niet echt? Die mensen schieten meteen in een kramp.
'Nee, maar dat gaat wel zo zijn als ze het zien op tv.'

Maar gaan ze het zien?
'Als zij het niet zelf zien, ben ik ervan overtuigd dat er duizend andere Franckenfans na die sketch beseffen dat het misschien toch niet zo’n goed voorstel was. Maar je kan je natuurlijk afvragen of dat wel onze kijkers zijn. En dat is een heel goede bedenking. Zijn we niet aan het preken voor de eigen parochie? Dat weet ik niet. Ik kan moeilijk elke kijker screenen en zien wat voor iemand dat is.'

Voor uw recente rubriek trok u door het Verenigd Koninkrijk. Gaat de human interest reporter in u dan automatisch op zoek naar parallellen of net verschillen tussen de modale Vlaming en Brit?
'Naar de gelijkenissen. Ik krijg dikwijls het verwijt dat ik het beeld creëer van de Vlaming als dommerik. Dat is absoluut niet waar, maar ik zeg ook: "Dat heeft niets met Vlamingen te maken." Ik ben ervan overtuigd dat je dat overal kan doen. Bijvoorbeeld een paar jaar geleden, met de verkiezingscampagne van Trump en co. Toen trok ik met mijn pranks door de VS en de reacties waren net hetzelfde. In Rusland ging het iets moeilijker omdat we een tolk nodig hadden, maar ook dat ging wel.'

Wordt u dan niet cynisch van zoveel onnozelheid?
'Nee, cynisme is mij vreemd. Ik kan ook niet om met mensen die cynisch zijn.'

'Ik vind dat soort televisie wel een geruststelling voor Vlamingen: "Wij zijn niet naïever of dommer dan de anderen." En voor mezelf vind ik het ook wel fijn. Tegen collega’s poch ik soms: "Mannen, ik kan dat overal gaan doen. De wereld ligt open." Dan lachen ze mij uit en zeggen ze: "Het is goed, Haekens, ga in je vrije tijd maar naar het buitenland." Want zoveel budget hebben we daar jammer genoeg niet voor.'

'Ik zou het wel heel graag vaker doen. Maar daar is weer de discussie over weerloosheid. Ik heb bijvoorbeeld lang geleden voorgesteld eens iets gelijkaardig in Afrika te proberen. Toen zei de redactie: "Ja maar, ho ho, als je dat gaat doen, is de perceptie dat we eens gaan lachen met de zwartekes." Want zij zijn zogezegd een gemakkelijk slachtoffer. Ik vind dat onzin, maar bon.'

Wordt u zelf eigenlijk graag beetgenomen?
'Wanneer dat goed gebeurt, vind ik dat heel grappig. Ik ga een voorbeeld geven dat me nog altijd doet lachen: voor een filmpje was ik verkleed als agent en ik ging bij mensen thuis hun gsm afpakken. Op een bepaald moment kwamen er echte agenten, want er was toch iemand die dacht dat er iets niet klopte en die had hen gebeld.'

'Die agenten dachten eerst dat ik een dief was, dus ik identificeer me. Een agent heel streng: "Luc Haekens of niet, je bent hier serieus de wet aan het overtreden, meekomen." Ik probeer nog te protesteren, dat we echt net klaar waren en we een deadline hebben, tevergeefs. Net wanneer ik moedeloos de combi wil instappen, draait die agent zich om: "Nu had ik u, hé?" Prachtig.'

'Bij DIW maken ze mij ook graag dingen wijs. Mijn collega’s zeggen dikwijls: "Jij bent even naïef als de mensen die je erbij lapt." Misschien schuilt daar toch iets van waarheid in.'