Navraag: Hermes Sanctorum

Vlaams parlementslid Hermes Sanctorum studeerde bio-ingenieur in Brussel en zetelde van 2009 tot 2016 voor Groen in het Vlaams Parlement. In september besliste hij uit zijn partij te stappen naar aanleiding van het uitblijven van een verbod op onverdoofd slachten.

U bent in september uit uw partij getreden. Heeft die stap iets opgeleverd?
'Ik kan niet ontkennen dat het een zekere impact heeft gehad. Een jaar geleden hadden de regeringspartijen met elkaar afgesproken om het debat rond onverdoofd slachten omwille van de complexiteit uit te stellen tot na de verkiezingen van 2019. Vandaag is de situatie helemaal anders. Zowel in het parlement als publiek zijn verschillende stappen ondernomen en er zijn engagementen om tegen maart of april een verbod te bewerkstelligen.'

Was dit dossier het waard of is uw uitstap breder gemotiveerd?
'Het heeft voor mij echt wel met dit dossier te maken. Ik krijg vaak de vraag of je als onafhankelijk parlementslid een verschil kan maken, gegeven dat de politiek werkt volgens een consensus tussen verschillende politieke partijen. Maar bij maatschappelijk gevoelige dossiers als dat van onverdoofd slachten ligt het anders. Elke partij zit wat gevangen in de electorale logica. Je hebt belangengroepen en uiteindelijk gebeurt er meestal niets vanuit de partijen zelf. Als onafhankelijk parlementslid kan ik totaal ongebonden gaan voor de goede zaak en druk uitoefenen waardoor de politieke partijen voor een stuk opschuiven.'

Met deze stap tekende u wel uw eigen politieke doodvonnis.
'Voor mij persoonlijk is het inderdaad heel ingrijpend. Zonder politieke partij achter mij kan ik niet meer deelnemen aan verkiezingen. Maar daarvoor ben ik ook nooit in de politiek gestapt. Ik wil resultaat zien en verschil maken. Dierenwelzijn is een thema dat mij altijd heeft beroerd en het is de reden dat ik ooit met politiek ben begonnen. Onverdoofd slachten is een grootschalig georganiseerd dierenleed waar onze maatschappij al twintig jaar lang op zit te kijken en hevige debatten over voert, maar waar niets effectief rond gebeurt. Dat is onverzoenbaar voor mij.'

Hoe ziet u uw eigen toekomst verder?
'Dat is nog één groot vraagteken. Overstappen naar een andere partij is zeker niet aan de orde. Ik heb nog een aantal jaar voor de boeg in het parlement, dus ik ga voorlopig gewoon door.'

Is een terugkeer naar Groen mogelijk?
'De vraag is of dat überhaupt nog kan, want zoiets heeft natuurlijk ook met menselijke aspecten te maken. Een breuk met een politieke organisatie is nooit leuk, noch voor mij, noch voor hen. We zijn on speaking terms, want het is op geen enkele manier een moddergevecht geweest. Ik ben respectvol geweest en heb nooit kritiek geuit op Groen. Ik had die behoefte niet en bij Groen was dat hetzelfde.'

Voelt u een bepaalde misnoegdheid over het algemeen functioneren van de politiek?
'Ik vind dat er een aantal kritieke punten zijn. De partijpolitiek is veel te dominant; de partijen proberen hun parlementsleden enorm onder controle te houden. Dat heeft met een aantal zaken te maken. Er zijn veel politieke partijen, we zitten met coalities en er zijn veel verkiezingen na elkaar zodat de partijen eigenlijk constant bezig zijn met de volgende verkiezingen. Dat is een erg Belgisch probleem.

'Daarnaast zijn de parlementsleden veel zichtbaarder geworden. Politieke partijen zijn bang voor uitschuivers en proberen daarom vat op hen te krijgen. Ik pleit voor meer vertrouwen in de parlementsleden. We leven in een parlementaire democratie en in principe zou daar dus het centrum van de macht moeten zijn. Er zou een vrij debat moeten kunnen plaatsvinden. Dat is vandaag de dag echt niet het geval.'

Klimaatdoelstellingen

2020 komt dichterbij en daarmee ook de klimaatdoelstellingen die gehaald moeten worden. Zijn we goed bezig?
'Het hangt ervan af hoe je de klimaatdoelstellingen interpreteert. Europa staat toe dat je een aantal boekhoudkundige trucjes toepast. In 2014 hebben we bijvoorbeeld iets minder uitgestoten dan toegelaten en die reserve gaat men in 2020 gebruiken om te zeggen dat het oké is. Nu nadert 2020 en zien we dat wat daarna op ons afkomt nog veel erger is. Dat gaan we niet oplossen met boekhoudkundige trucjes.'

'Dat heeft de regering nu wel ingezien. Een jaar geleden heb ik de klimaatcommissie opgericht in het parlement en tot mijn verbazing zijn ze daarop ingegaan. We hebben het heel breed aangepakt en zoiets zou tien jaar geleden onmogelijk geweest zijn. Bijna het ganse parlement keurt nu redelijk verregaande maatregelen goed in de strijd tegen klimaatopwarming.'

Een treinrit naar Brussel en terug kost ons twaalf euro. Met een beetje geluk neem je voor acht euro het vliegtuig naar Milaan. Is het niet aan de politiek om de verhouding recht te trekken?
'Het is een probleem dat al lang aansleept. Vliegtuigmaatschappijen kunnen hun brandstof heel goedkoop aanschaffen. Als je daar een correcte belasting op zou heffen, zou het verschil al heel groot zijn. Het probleem bevindt zich aan twee kanten, want de trein is ook heel duur. Mijn vriendin is een Portugese en als we bezoek hebben van daar, trekken die mensen grote ogen als ze zien wat ze moeten betalen voor een treinticket.'

'Het is gewoon onvoldoende een politieke prioriteit. Openbaar vervoer is in België een publieke investering, maar enorm duur. Op dit moment bespaart men zowel in De Lijn als in de NMBS. De kerosine zou echt getaxeerd moeten worden, zeker voor korte vluchten in Europa, maar dat ligt politiek erg gevoelig. Het zou vliegtuigtickets duurder maken en dus geen populaire maatregel zijn. Als je een bepaald comfort gewoon bent, is het heel moeilijk om dat terug te schroeven.'

'Als vliegtuigtickets duurder worden, moet de trein goedkoper worden, want anders zijn we het volk gewoon aan het pesten. De politiek kan daar iets aan doen en spreekt er al heel lang over, maar finaal gebeurt er niets.'

Beseft de individuele burger wel genoeg hoe urgent een probleem als dat van de klimaatopwarming is?
'Als je de enquêtes leest over hoe mensen staan ten opzichte van de klimaatopwarming, heb ik het gevoel dat er een positieve evolutie plaatsvindt. Dat is zeker het geval bij jongeren. Ik heb zelf een tournee gedaan langs scholen om klimaatverhalen te vertellen. Om eerlijk te zijn ben ik daar met een klein hart aan begonnen. Tot mijn verbazing was dat top.'

'Ik heb het project in dertig scholen gebracht, zowel aso, bso als tso. Op de vraag of ze bereid waren minder vlees te eten was er slechts één klas waar ik geen meerderheid van de handen omhoog kreeg. Dat betekent dat het besef er is, zeker met de opschuivende generaties.'

Het succes van een initiatief als Dagen Zonder Vlees getuigt daarvan. Is vegetarisme een druppel op een hete plaat of gelooft u in de leuze dat alle kleine beetjes helpen?
'In Europa en zeker in België wordt minder vlees gegeten. De verschuiving zit niet zozeer in een stijging van het aantal vegetariërs, maar wel in de middenmoot tussen vegetariërs en grote vleeseters. Iedereen eet samen een beetje minder vlees. Er is een soort van vleesmatiging aan de gang en dat heeft zeker een impact.'

En structureel, is de Vlaamse landbouw op de goede weg?
'Wat nu gebeurt in Vlaanderen is dat mensen minder vlees eten, maar dat de productie stijgt. De landbouwproductie in Vlaanderen is exportgericht. We produceren enorm veel om dat vervolgens naar het buitenland te exporteren. Dat is absurd. Landbouw zorgt in Vlaanderen voor heel veel vervuiling, terwijl het niet voor je eigen bevolking is. En hoewel de productie stijgt, neemt het aantal boeren af. Veel boerderijen verdwijnen en daar zijn menselijke drama’s aan gekoppeld. Op het vlak van landbouw zijn we echt niet op de goede weg in Vlaanderen.'

Politieke durf

In de politiek wordt er veel gepraat maar weinig beslist. Is dat het grote probleem van de politiek: woorden en daden die niet gelijklopen?
'Absoluut. Met onverdoofd slachten is dat het hele pijnpunt. Zodra iets gevoelig ligt, houdt iedereen zijn handen er vanaf. Er worden af en toe wel eens persberichten of opiniestukken geschreven of er wordt een klein gesprekje gevoerd in het parlement, maar daar blijft het bij. Die gevoelige kwesties zijn echter vaak de meest belangrijke en ingrijpende zaken.'

'Ik volg als parlementslid de wekelijkse beslissingen van de Vlaamse regering. De beslissingen van de voorbije vijftien jaar zijn bijna allemaal dingen in de marge. Dat is ook logisch. Iedereen moet altijd een beetje tevreden zijn, zowel binnen de coalitie als maatschappelijke actoren daarbuiten. Een goede oplossing wordt op die manier bijna onmogelijk.'

In de Verenigde Staten heb je Trump, in Frankrijk Le Pen. Er wordt geroepen dat dit zwarte tijden zijn voor de democratie. Gelooft u er nog in?
'Ik denk dat de overstap naar populisme en erg rechtse ideologieën te maken heeft met de kloof tussen burger en politiek. Mensen voelen aan dat politiek en politici een beetje in een crisissituatie zitten. Het feit dat belangengroepen grote druk zetten op politieke partijen, wordt heel zichtbaar. Mensen zien meer, maar hebben aan de andere kant het gevoel dat ze er weinig aan kunnen veranderen. Dat is de kloof. Als je meer kennis hebt, maar toch het gevoel dat je niets kan veranderen, dan krijg je frustratie, en terecht.'

Moet het oordeel van specialisten meer gewicht krijgen in politieke beslissingen?
'Ja, dat is het principe van evidence based. Er is een stukje waarheid en het is bijzonder jammer dat dat in de politiek niet altijd van tel is. Ik heb de laatste jaren veel wetenschappelijke argumenten gebruikt in discussies, maar dat komt niet altijd aan. Politiek draait rond een consensus van belangen. Je hebt altijd organisaties die er anders over denken en dan schuif je weg van de wetenschappelijke visie. Dat klinkt absurd, maar zo is het echt.'

'Daardoor zijn we ook zoveel tijd verloren in de strijd tegen klimaatverandering. Wetenschappelijk was het glashelder, maar intussen had je gigantische lobby’s die er alles aan deden om de zaken te houden zoals ze waren. Dat begint nu pas sterk te veranderen, maar de vraag is of we het bolgewerkt zal krijgen. Een maximum van 1,5 graden celsius stijgen tegen 2100, ik zie eerlijk gezegd niet hoe dat we dat moeten bereiken.'

Groen

Veel academici stemmen op Groen. Reikt die partij de meest doordachte oplossingen aan?
'Ik denk, echt waar, dat Groen de politieke partij is die de meest wetenschappelijk gefundeerde mening waarborgt. Zeker qua partijstandpunten. Groen zit vandaag in de oppositie en natuurlijk is de impact dan kleiner, maar dat kan geen kwaad.'

Groen kampt soms met een imago van moraliserend te zijn; te veeleisend of opdringerig. Moet de boodschap gematigder worden gebracht?
'Vijftien jaar geleden is dat beeld ontstaan van Groen met het vingertje. Ik heb eerlijk gezegd altijd gevonden dat we daar niet te veel schrik van moeten hebben. Ik vind dat je als politieke partij, als minister of parlementslid redelijk complexloos moet kunnen omgaan met problemen. In een ernstig dossier als dat van onverdoofd slachten moet je stoppen met de hele tijd na te denken over je imago. Mensen voelen heel snel aan als er een soort onoprechtheid, berekening in zit. Ik denk dat dat veel gevaarlijker is en de kloof versterkt.'

Een filosofische vraag: mens en dier, zijn die evenwaardig voor u?
'Om te beginnen is de mens een dier. Ik ben daar nogal utilitaristisch in. Stel dat er een dier is dat een volledig gelijkaardige leefwereld heeft qua denken en gevoelens, qua complexiteit. Dan is het antwoord op je vraag ja. Ik ben geen speciesist (iemand die discrimineert tussen dieren op basis van de diersoort, red.), maar er is natuurlijk een verschil tussen een slak en een mens. Een slak heeft een ontwikkeld brein, maar niet dezelfde emotionele leefwereld als een mens.'

'Voor zoogdieren zien we echter dat de beleving van pijn heel gelijkaardig en waarschijnlijk zelfs hetzelfde is aan die van mensen. Dat is waarom het onverdoofd slachten mij zo raakt. Als je een rund onverdoofd keelt, voelt die dat hetzelfde als wij. Met dat verschil dat wij waarschijnlijk na x aantal seconden het bewustzijn verliezen omdat onze bloeddruk ineenstort, terwijl een rund zoveel bloed door het lijf heeft lopen dat het minutenlang een verschrikkelijke doodstrijd moet leveren. Elke reden die dat probeert te verbloemen, ook een religieuze, is wat mij betreft totaal naast de kwestie.'

Om af te sluiten: wat mag Sinterklaas voor u meebrengen?
(lacht) 'Dat is de moeilijkste vraag van het hele interview. Een goed boek, denk ik. Ik ben een behoorlijke lezer, dus daarmee kun je me altijd plezier doen.'