Meesterdebuut Het smelt: wanneer de emmer overloopt

Opgelet: bevat spoilers

Het Smelt vertelt het verhaal van Eva, een jonge vrouw die worstelt met haar verleden. Doorheen de film leren we haar als prille tiener kennen. Tijdens de zomervakantie probeert ze haar tijd te doden met haar beste vrienden Tim en Laurens. Na de dood van Tims broer verandert de zaak en gedragen de jongens zich onstuimiger.

Onder het mom van kinderlijke nieuwsgierigheid lopen hun spelletjes al snel uit de hand. Wanneer de vakantie tot een gruwelijke climax komt, betekent dat meteen het einde van hun vriendschap én Eva’s jeugd. Uiteindelijk slaagt de volwassen Eva erin wraak te nemen op haar verleden, maar volstaat gerechtigheid?

Verloren onschuld

Baetens behandelt thema's die jammer genoeg een universele lading dekken. Eva groeit op in een instabiele, traumatische omgeving zonder voorbeeldfiguren. Haar ouders drinken te veel, en ook op andere volwassenen kan ze niet rekenen. Wanhopig gaat ze op zoek naar mensen die ze kan vertrouwen en die haar beschermen. Maar die vindt ze niet, waardoor ze als volwassene ontworteld achterblijft.

Die berusting wordt fenomenaal uitgebeeld door Charlotte de Bruyne (volwassen Eva). Ze spreekt zelden, en als ze dat doet is het vol angst, klaar om opnieuw afgewezen te worden. Ook de jonge, onzekere Eva (Rosa Marchand) wordt heel overtuigend gespeeld. De gelijkenissen tussen de beide actrices zijn treffend en getuigen van een uitstekende casting. Daarnaast zijn ook de acteerprestaties van de andere kinderen in de flashbacks bovengemiddeld. De stroefheid die soms in scènes binnensluipt, weerspiegelt zeer gepast hoe ongemakkelijk het kan zijn om op te groeien.

Wanneer Eva ten slotte al haar onschuld verliest, reikt niemand haar de hand. Op die manier is de film een sterke veroordeling van zogenaamd victim blaming, wat steevast een relevant thema blijft. De focus ligt meer op mildheid voor de slachtoffers dan veroordeling van de daders. 

Opvallend debuut

Lize Spits boek stuurde een schokgolf doorheen heel Vlaanderen. Het rauwe verhaal liet niets aan de verbeelding over en leek onverfilmbaar. Met Het Smelt slaagt Baetens er echter uitstekend in om het boek los te laten en haar eigen stem en boodschap te vinden.

Voor liefhebbers van het boek is de film best een dubbelzinnige ervaring. Verschillende grote verhaallijnen, zoals de problematiek van Eva’s zus Tesje, zijn volledig weggelaten. Toch was het ongetwijfeld de juiste keuze om voor meer focus te gaan in de verfilming. Eva's ervaringen in de film komen over het algemeen minder schokkend over en zijn daardoor juist herkenbaarder. Sommige toegevoegde scènes zijn dan weer minder geslaagd.

Zo is er het moment waar Eva op de herdenking van Tims broer verschijnt. In een oogopslag ziet ze al haar oude kennissen en vrienden terug. In de film kiest ze voor een rechtstreekse confrontatie, kijkt ze de daders in de ogen en bevestigt ze zichzelf in haar rol als slachtoffer. De kijker ervaart een soort catharsis, maar het tafereel doet af aan de gelatenheid en doelloosheid die haar personage in het boek zo aangrijpend maakt. 

Naar een unieke cinematografie blijft het ook nog wat zoeken, de gelijkenissen met Lucas Dhonts Girl en Close zijn overduidelijk. Zo spreken de personages weinig, en blijft de camera steevast hangen op Eva’s gezicht en de emotie die erop te lezen valt. Persoonlijke drama's in deze toned-down filmstijl doen het de laatste tijd goed  – ook op internationaal vlak – en met dit debuut springt Baetens succesvol op die trein. 

Baetens vertelde aan Humo dat ze van haar film geen moraliserend levenslesje wilde maken over mentale gezondheid. Ze wil kijkers niet voorhouden hoe ze zich moeten voelen of hoe ze gebeurtenissen zouden moeten verwerken. Het smelt toont wat er gebeurt wanneer de emmer gewoonweg overloopt. In de laatste scene slaat Baetens helemaal raak: de volwassen Eva kijkt neer op haar vroegere zelf, die haar jong, dansend en nog vol hoop een hand toereikt . Ze vergeeft zichzelf.