'Meerwaarde van Leuvense streetart als kunstvorm'

Vandaag is Straatletters waarschijnlijk de meest gekende naam in het Leuvense straatbeeld. Lang hoef je niet te zoeken voor je zijn fleurige, vrolijke boodschappen op een van de vele werfplaten in de stad terugvindt. Die tags zijn bedoeld voor de 90% van de mensen die zelf niet bezig zijn met streetart, zo zegt Jonas zelf. Het is zijn bedoeling om ook hen te kunnen bereiken met een anders vrij exclusieve, redelijk onbegrepen kunstvorm en zo 'iets los te maken'. En dat lijkt te werken: het Instagramaccount van Straatletters heeft al meer dan zesduizend volgers en dat aantal blijft stijgen.

Populair zijn op Instagram is uiteraard niet noodzakelijk om mooie straatkunst te maken. Bisser, een van Leuvens grootste graffiti-artiesten, heeft 'slechts' vierduizend volgers, maar wordt wel gevraagd om de gevels van galerijen in New York te beschilderen. Ook in zijn thuisstad zijn veel van zijn werken te vinden; ga maar eens een kijkje nemen in de Mussenstraat of op de Tervuursevest.

Niet enkel muurschilderingen vallen onder de noemer streetart. Zo is er bijvoorbeeld Waldorf Claw, die werkt met paste ups: tekeningen op dun papier die met behangerslijm op een muur geplakt worden. Zelf ziet hij zijn werk als kleine ingrepen in het straatbeeld, die op het eerste gezicht niet opvallen maar die, wanneer je ze ontdekt, een glimlach op je gezicht toveren. En dat is exact wat zijn kabouters doen: half verborgen in kleine hoekjes wachten ze op hun kans om het grijs van de stad te doorbreken.

Ook DinDin, een andere Leuvense artieste, gebruikt niet enkel de traditionele spuitbus. Zij werkt vooral met handgetekende stencils, een techniek om afdrukken te maken, die ze baseert op zelfgemaakte foto’s. Vergelijkbaar zijn de werken van Vasi, die ook stencils gebruikt om zijn kunst door de straten te verspreiden. Twee van zijn voornaamste werken vind je terug in de Ravenstraat. Verder zijn ook zeker de kleurrijke dieren van Dzia, de cartoonpersonages van Bue The Warrior en de indrukwekkende muurschilderingen van Tom Cech de moeite.

Laissez faire, laissez peindre?

Mooie werken bij de vleet dus, maar hoe staat het stadsbestuur zelf tegenover streetart? 'We proberen als stad tegemoet te komen aan de vraag naar experimenteerruimte. We erkennen de meerwaarde van streetart als kunstvorm en willen jongeren ondersteunen op creatief en artistiek vlak', aldus schepen van jeugd Dirk Vansina. 'De stad is zeker voorstander om graffiti meer in het straatbeeld te brengen, maar dit moet op een gestructureerde, gemonitorde manier gebeuren op basis van gezonde verhoudingen tussen de artiest en de overheid.'

Concreet uit zich dat in enkele buurtinitiatieven. De kom-op-voor-je-wijk-projecten geven buurtbewoners de kans om zelf een dossier in te dienen voor een graffitiproject zodat ze van de stad financiële, logistieke en inhoudelijke ondersteuning kunnen krijgen. Twee keer per jaar organiseert de jeugddienst een grootschalig project voor Leuvense artiesten waarbij die samen met de buurt een grote muur kunnen beschilderen: de Tivolibrug en de muur in het Bruulpark zijn enkele voorbeelden. Het initiatief moet daarbij wel vooral van Leuvenaars en artiesten zelf komen; de stad speelt een eerder passieve rol als monitor.

Het controlerende karakter van die monitorfunctie is niet onbelangrijk. Ten eerste werpt zich het debat rond artistieke vrijheid op: werkt een project met een vastgelegd thema niet beperkend? Ten tweede is er de vraag of een 'rebels' genre als streetart überhaupt wel tot zijn volste recht kan komen in een gecontroleerde omgeving. Volgens Jonas van Straatletters bereikt de stad met die gemonitorde projecten niet altijd het juiste publiek. Veel artiesten willen niet de moeite doen om een portfolio samen te stellen en de hele kandidaatstellingsprocedure te doorlopen, om dan toch binnen de lijntjes van het vooropgestelde thema te moeten kleuren. In een ideale wereld zijn muren simpelweg een canvas voor de expressiviteit en verbeelding van artiesten.

Vansina benadrukt wel dat, ondanks het feit dat er steeds meer streetart verschijnt in het straatbeeld, graffiti spuiten zonder toestemming van de politie of de stad nog steeds illegaal is. Je loopt dan ook het risico op een GAS-boete als je op heterdaad betrapt wordt. Toch zijn de illegale tags van artiesten als Straatletters alomtegenwoordig in Leuven en knijpt de stad een oogje toe 'omdat de werken op zich neutraal zijn en het straatbeeld opfleuren', aldus Vansina. Het lijkt dus alsof er een gedoogbeleid heerst voor populaire artiesten als Waldorf Claw en Straatletters, maar dat er strenger wordt opgetreden tegen gewaagdere kunst. De Brusselse penismuur zou hier waarschijnlijk geen lang leven beschoren zijn.

Legale muren

Het belangrijkste initiatief van de voorbije jaren is ongetwijfeld Stelplaats. Een legale muur moest soelaas bieden voor de angst om aangehouden te worden door de politie. Die muur biedt expressiemogelijkheden en is per definitie vergankelijk: waar een muurschildering van twee meter de ene dag nog kan schitteren, is die de volgende dag mogelijks alweer overschilderd.

Yves, eigenaar van ThrashLife, een streetwear- en graffitiwinkel en creatieve hotspot, is een spilfiguur in de Leuvense streetart scene. Hij beaamt dat de komst van Stelplaats een grote - en broodnodige - stap voorwaarts is voor Leuven: 'Ik merk dat voor heel wat jongeren de drempel verlaagd is om te durven experimenteren en hun creativiteit de vrije loop te laten, zonder dat ze daarbij bang hoeven te zijn voor een aanvaring met de politie.' Street artists Straatletters en Waldorf Claw gaan volmondig akkoord, maar benadrukken wel dat er nood is aan méér legale muren in het centrum van Leuven. Als voorbeeld haalt Straatletters het graffitisteegje aan in Gent, waar streetart legaal een plaats krijgt in de binnenstad zelf.

Meer legale muren dus. Vansina erkent het probleem, maar haalt de moeilijkheid ervan aan. Volgens hem gaan veel artiesten de experimenteerruimte van een legale muur vaak te buiten. Niet enkel de muur zelf wordt beschilderd, maar ook de grond, de vuilnisbakken in de buurt en zelfs de dakpannen van het aangrenzende dak lopen het risico een likje verf te krijgen. In Leuven ligt dat moeilijk door het sterk historische karakter van de stad. Volgens Waldorf Claw schuilt er veel potentieel in de talrijke leegstaande gebouwen in Leuven. Die zouden als ideale locaties voor streetart evenementen of - al dan niet tijdelijke - tentoonstellingsruimtes kunnen fungeren.

Kunst versus sport

Dirk Vansina is ervan overtuigd dat legale muren illegale graffiti uit het straatbeeld kunnen helpen werken. Daar is Straatletters echter niet zo zeker van. Hij legt uit dat er twee kampen zijn binnen de graffitiwereld: mensen die muurschilderingen maken voor de kunst en anderen die graffiti spuiten 'voor de sport'. In dat laatste geval is het vooral de bedoeling om je naam zo groot mogelijk op zo veel mogelijk illegale spots te zetten en om de kick die daarbij komt kijken te ervaren. 'Dat soort graffitiartiesten kan je onmogelijk bereiken met meer legale muren', zegt Jonas. Alle illegale graffiti uit het straatbeeld verwijderen is dus vrijwel onmogelijk, maar de vraag is of dat wel nodig is. Illegale graffiti is vaak meer dan wat onleesbaar gekribbel op muren en heeft het vermogen verloederde hoeken op te fleuren.

Wat streetart blijvend interessant maakt is het onverwachte, de verscheidenheid aan stijlen, de vergankelijkheid van de kunst. Gelukkig begrijpt Leuven dat de laatste jaren beter en beter. Hoewel er nog werk is in vergelijking met steden als Gent en Oostende, bevestigen street artists dat de stad de goede kant opgaat. Kijk maar wat vaker om je heen en leer Leuven op een andere manier kennen. Het is de moeite.