'Manchester by The Sea': overschat meesterwerk

Kenneth Lonergans Manchester by The Sea werd wereldwijd warm onthaald door critici. De film won twee Oscars, voor Best Original Screenplay en Best Actor. Maar sommige films worden zo positief onthaald dat je beseft dat maar één adjectief de film écht kan omschrijven: overschat.

Manchester by The Sea vertelt het verhaal van Lee Chandler, gespeeld door Casey Affleck, die niet enkel zijn drie kinderen kwijtraakte in een brand, zijn vrouw in een scheiding, zijn volledige zelfrespect, maar ook nog eens zijn broer aan een hartaanval. De zoon van zijn broer, Patrick, blijft alleen over en Lee is de toegewezen voogd.
Kortom: Lee heeft zijn leven niet op de rails. Hij zit alleen in bars, wordt agressief na enkele pintjes, valt alleen op de bank in slaap, werkt als conciërge voor een hongerloon en zo gaat het voort.

Een zee van lijden

Lee is haast de hedendaagse Job - de man die alles verloor. Job echter - net zoals elke antiheld in elke conventionele Hollywoodfilm - wordt uiteindelijk van zijn lijden verlost en zelfs beloond met een nieuw en nóg kroostrijker gezin. Iets wat we bij Lee, die droef en alleen in zijn zetel zit - inclusief halflege pint - ook verwachten.

De sterkte van Machester by the Sea is dat dit niet gebeurt. Er is geen moment van openbaring, geen moment waarop Lees trauma plots genezen is en hij zich in het geluk van zijn nieuwe gezin - opgebouwd uit hijzelf en zijn neef - kan storten. Er is geen plotse kanteling van droefenis naar euforie.
Toch is er een evolutie. Er zijn kleine, en veel realistischere verschuivingen in het personage. Dít is het echte drama. De sterkte is deels toe te wijzen aan het sterke scenario maar evengoed aan de geniale portrettering door Affleck. De auteur verdwijnt volledig en enkel Lee Chandler blijft over.
Ook het gebruik van de zee als symbool is erg sterk uitgewerkt. Lee keert verplicht terug naar de zee in de film, nadat hij die zo lang trachtte te vermijden. We krijgen mooie flashbacks op de zee te zien, maar ook vertederende momenten in het nu.
De zee is altijd een populair motief geweest in de Amerikaanse traditie, en ook Lonergans portrettering van Lee en zijn broer toont een grote liefde voor de zee. Deze liefde leeft verder in Patrick, die uiteindelijk de familieboot zal mogen houden. De enige keer dat we Lee oprecht zien lachen (als je de flashbacks niet meetelt) is trouwens ook wanneer zij samen met de boot op zee zijn.

Gereduceerde mannelijke emotie

In

Manchester by The Sea spelen v

rouwen maar een marginale rol. Tijdens het kijken van de film hield ik een lijstje bij, waarop het achteraf pijnlijk duidelijk was: het merendeel van de geportretteerde vrouwen waren slechts vlakke personages. Het merendeel van die vlakke personages hadden ook nog eens een rotkarakter. De tante: een trut. Het liefje van Patrick: een trut. De vrouw die ervoor zorgt dat Lee geen werk krijgt: een trut.

Enkel Michelle Williams, die de ex-vrouw van Lee speelt, is een personage dat ons recht bij ons hart kan grijpen. Helaas is ook zij uiteraard 'ex-vrouw van'.

Maar dat is nog niet eens de grote zwakte van de film. De grote zwakte is het triestige achtergrondverhaal. We zien een krachtig portret van een depressieve man. Een terechte, interessante focus. We zien een krachtige weergave van stroeve communicatie tussen mannen die elk hun verlies proberen te verwerken. Maar wanneer Manchester by The Sea een lans probeert te breken voor mannelijke emotie, pijnigt ze zich eigenlijk aan haar eigen ketens.

Het depressieve hoofdpersonage is natuurlijk depressief. Elk levend wezen, zelfs een stoere man, zou depressief zijn wanneer hij per ongeluk het scherm voor het haardvuur vergeet te plaatsen en zo onrechtstreeks zijn drie kinderen de dood injaagt.

Maar daar schiet de film tekort. Er schuilt kracht in de focus op de gevoelens van mannen, maar tegelijkertijd bagatelliseert ze die mannelijke emotionele wereld, door ze enkel in verband te brengen met deze extreme situatie. Daardoor wordt de depressie enkel begrijpelijk in verband met de omstandigheden, en niet meer als depressie van het getormenteerde karakter an sich.

Hierdoor wordt de complexiteit van de personages gereduceerd tot een simpele oorzaak-gevolgstructuur. Dat is jammer, terwijl Manchester by The Sea net deze complexiteit als thema koos. De wereld heeft nood aan een sterke film over communicatie tussen mannen, over de mannelijke emotionele wereld, maar Lonergans film is not quite there yet.