Lisette Ma Neza: 'Kunst moet niks betekenen, maar doet het altijd'

'Ik denk dat poëzie mijn eerste uitdrukkingsvorm is', vertelt Ma Neza weloverwogen. Niet toevallig schreef ze daar recent nog een gedicht over. 'In de poëzie vertaal ik de dingen die ik niet begrijp. Het is mijn troost, mijn soelaas, iets waar ik altijd op kan leunen.' Lisette Ma Neza is een vrouw van veel woorden — rake woorden waarvan het publiek zijn adem inhoudt — maar is ook een vrouw van stiltes, doordacht op een podium en soms ook in het leven.

'Ik zwijg soms heel lang alvorens iets uit te spreken. Dan zit ik er nog op te broeden, of weet ik nog niet exact wat ik wil vertellen. Het is op zich wel goed om na te denken alvorens te spreken, maar een verhaal dat nooit verteld wordt, is als een kunstgalerij die niemand bezoekt. Stiltes zijn vaak niet positief, omdat het kan betekenen dat een stem wordt onderdrukt.'

En de kunst draait volgens Ma Neza nu net om het vertellen van verhalen. 'Dat is ook iets wat een mens goed kan. Met poëzie vertalen we onze gevoelens en verhalen om dichter bij elkaar te komen. In die zin is het een soort aanraking.' De verhalen creëren ook meer dan enkel een aanraking: 'We vertellen die verhalen ook om de wereld beter te begrijpen. Daar zijn we wel naar op zoek, denk ik: dingen begrijpen.'

Onbeantwoorde vragen

Begrip stelt ze niet gelijk aan antwoorden. 'Ik denk dat we juist vragen moeten blijven stellen. Die zijn het belangrijkst, want als kunstenaar kan ik mijn eigen antwoorden geven, zelfs als ik er niet zeker van ben, maar aan mijn antwoorden heb je niks als je je zelf de vraag niet stelt.' Kunst kan zelf onbeschroomd de vraag stellen, maar kan ook een spiegel zijn. 'Dan roept kunst vragen op bij mensen zonder ze zelf te stellen of het antwoord in pacht te hebben.'

Die onbeantwoordbare vragen uit de kunst komen natuurlijk voor Lisette Ma Neza: met een 'ofzo' of een 'ik weet het niet', maakt ze haar eigen antwoorden weer tot vragen. 'Ik denk dat veel van wat in de maatschappij leeft op zijn eigen manier tijdloos is, maar kunst mag ook enkel actueel zijn.' Zelf loopt Ma Neza met haar teksten vaak langs de randen van maatschappelijke discussies, om er enkele keren midden in te duiken, zoals met haar lied 'I can't breath'. Toch blijven kunst en politiek activisme voor haar gescheiden. 'Veel mensen vinden dat mijn teksten politiek zijn, maar ik weet dat ik in de eerste plaats een kunstenaar ben. Dat was al zo als kind, dat is gewoon wie ik ben.'

Maatschappelijke verstrengeling

Dat kunstenaars in de eerste plaats een deel uitmaken van de maatschappij kan die schijnbare verstrengeling met activisme verklaren. 'Een schrijver voelt wat er leeft en creëert vaak een reflectie op de maatschappij. Sommige kunstenaars zijn dan weer zo sensitief dat ze de toekomst op een manier kunnen voorspellen.' Ze verwijst naar 1984 van George Orwell, een boek waaruit zoveel dingen terug te koppelen zijn naar onze huidige realiteit. 'Soms komt de kunst eerst en volgt daarna de maatschappij.'

Toch moet kunst voor Ma Neza niets maatschappelijk bij te dragen. 'Ze hoeft niets te betekenen, maar ze doet het wel altijd. Zelfs als je iets maakt zonder na te denken, betekent het dat een mens met gedachten en emoties gedachteloos iets heeft gemaakt. Voor mij is kunst elke creatie: iets van binnenuit waarbij uit bestaande dingen iets nieuws wordt gemaakt.'

Op 6 oktober spreekt Lisette tijdens de debatreeks 'Toestanden' in de Vooruit (Gent).

Op 16 november geeft ze een optreden 'When I wake up' in Bozar (Brussel).