Kinks, fetishes en de voeten van Uma Thurman

Franse psycholoog Alfred Binet coinde in de tweede helft van de negentiende eeuw de term ‘fetisj’ voor het eerst. Die term wordt gebruikt wanneer een persoon niet in staat blijkt om tot orgasme te komen zonder dat de fetisj aanwezig is. Het verschil met een kink is dan dat de aanwezigheid ervan een persoon helpt om tot orgasme te komen, maar niet per se noodzakelijk is.

Seksuele kinks en fetisjen spreken tot de verbeelding, maar ontwikkelen zich eigenlijk zelden tot een situatie waarin een overtreding wordt begaan. Dat durft nochtans wel eens de beeldvorming te zijn in populaire cultuur. In het echte leven zijn afwijkende seksuele preferenties vaak onschadelijk. Quentin Tarantino, bijvoorbeeld, heeft met zijn voet fetisj nog niemand kwaad gedaan. Van sadomasochisme tot podofilie: wij vragen ons af of er een biologische verklaring te vinden valt voor die grote verscheidenheid aan seksuele preferenties.

Niet enkel biologie

‘Seksuele opwinding is een complex gegeven dat ook met gevoelens te maken heeft. Wij zien het als een psychofysiologisch construct. Het is niet helemaal mogelijk om alleen naar biologie te kijken,’ krijgen we al snel te horen. Hoogleraar Erick Janssen, verbonden aan het instituut voor familiale en seksuologische wetenschappen, staat ons te woord.

‘Waar je je opgewonden van kunt voelen en waar je daadwerkelijk fysiologisch opgewonden van wordt, komen bijvoorbeeld niet altijd met elkaar overeen. Dat maakt de dingen wat complexer. Zo is bekend dat mannen lichamelijke reacties hebben vertoond op verkrachtingsscènes, terwijl ze dat subjectief gezien niet prettig vinden om naar te kijken.’

Hoe zit het dan met mensen die genot hebben van pijn? ‘Pijn is een subjectief gegeven dat zowel fysiologisch als psychologisch werkt. Als we het over BDSM hebben, is het vaak ook ingebed in een sociale context van macht en onmacht, dus die aspecten dragen ook tot de opwinding. Opnieuw, het heeft zelden enkel met biologie te maken.’

Allemaal een fetisj

Er is nog maar weinig onderzoek gevoerd naar het biologische aspect van afwijkende seksuele voorkeuren: ‘Ik ken geen laboratoriumstudies over mensen die seksueel genot uit pijn halen,’ aldus Janssen. ‘Het meeste wat daarover te vinden valt in de wetenschappen gaat samen met conditioneringsprocessen of leerprocessen. Die kunnen de breinstructuur op zich wel doen veranderen.’

‘We weten ook dat meerdere soorten fetisjen en parafilieën vaker voorkomen bij mannen dan bij vrouwen. In zekere zin hebben we allemaal bepaalde fetisjen en reageren we niet allemaal op dezelfde dingen.’ Over de vraag of afwijkende seksueel preferenties aangeboren of erfelijk kunnen zijn, komen we te weten dat het niet zo eenduidig is. ‘Wat wél erfelijk zou kunnen zijn, is hoe hoog iemands pijngrens ligt of hoe snel iemand opgewonden kan worden.’