Jef Neve: ‘Ik ben een dieselwagen in de muziek’

Terwijl zijn gloednieuwe plaat Spirit Control, naar eigen zeggen de plaat van zijn leven, in de rekken ligt te blinken, prijkt zijn naam als componist ook op de aftiteling van de zopas verschenen Lanoye-verfilming Sprakeloos. Toen Angela Merkel in januari een eredoctoraat ontving van de KU Leuven en de UGent, zat hij aan de toetsen – het leverde hem persoonlijke complimenten van de bondskanselier op – en alsof dat niet volstaat, staan deze week en in mei concerten in Leuven gepland.

Om maar te zeggen dat Jef Neve niet stil zit. Op het moment van onze afspraak in zijn artiestenresidentie is Neve net terug van een zwemtraining. Sport probeert hij er dagelijks bij te nemen, het houdt hem zichtbaar scherp. ‘Op drukke dagen doe ik het nog meer, want dan ik heb het meer nodig.’

Momenteel heeft Neve het druk met het inoefenen van zijn nieuwe plaat voor de liveconcerten. Op Spirit Control raast de piano, geflankeerd door drums, elektronica en strijkers, door een aanstekelijke muzikale wereldreis.

Je sprak eerder over 'Spirit Control' als het album van je leven. In welke zin bedoel je dat?
Jef Neve: ‘Ik heb het gevoel dat alles juist zit, dat ik ondertussen mijn plaats gevonden heb. Ik ben nu twee jaar samen met Andy (zijn echtgenoot, red.), ben net veertig geworden en hoef me niet meer per se te bewijzen. Daarom klinkt de plaat bevrijd en zomers.’

Het cliché zegt nochtans dat een artiest een depressie nodig heeft om de plaat van zijn leven te maken?
‘Er zullen altijd ups en downs zijn, daar heb ik mee leren leven. Maar goede muziek kan uit beide ontstaan. Ik wil mezelf niet wijsmaken dat dit zal blijven duren. Maar nu zit ik op topsnelheid en dat wil ik laten horen.’

‘Er is ook zo’n cliché dat artiesten hun beste werk maken bij hun debuutplaat. Ik ben een dieselwagen in de muziek, denk ik. Ik heb even tijd nodig om op gang te komen. Maar Radiohead had toch eerst twee platen nodig om OK Computer te maken. In de jazz hebben de meesten een bepaalde leeftijd bereikt eer ze hun meesterwerk kunnen maken. Het vraagt soms om een soort maturiteit.’

Geen verplichte solo's

Ik las dat je het gevoel hebt op cruise control te zitten: is dat het moment waarop muziek te vanzelfsprekend dreigt te worden?
‘Het heeft er vooral te mee maken dat ik niet meer zo bezig ben met de kritiek. Toen ik afstudeerde als klassiek pianist en wij (met het Jef Neve Trio, red.) als jonge mannen begonnen op te treden, sloeg dat wel aan. Wij bereikten een groot publiek, maar van de kant van de die-hards kwam er kritiek dat wat wij brachten geen echte jazz was. Dan denk je altijd wanneer je iets maakt: is het wel jazzy genoeg?’

‘Jamie Cullum moest zich in het begin ook voorbij die kritiek werken. Het was te commercieel om jazz te zijn. Het hoeft niet verdacht te zijn wanneer je muziek aanslaat bij een groot publiek.’

'Nu is er met de erkenning ook een soort van berusting over mij gekomen: ik doe wat ik graag doe en ik hoef daarvoor geen verantwoording af te leggen.’

Staat de ‘Control’ in de titel dan voor beteugeling van de jazz en de improvisatie?
‘Da’s een goeike. Ik heb er niet bewust zo over nagedacht, maar het klopt wel dat er op Spirit Control minder geïmproviseerd wordt. Het is een gecontroleerde plaat geworden. We zijn geen jazztrio dat gewoon aangevuld wordt met strijkers. De verplichte solo’s hoefden niet deze keer.’

Keniaans avontuur

Je speelt in landen als Vietnam, Maleisië en Oeganda: kijkt het publiek in het verre buitenland anders naar je werk?
‘In Azië hadden sommigen nog nooit een piano gezien, denk ik: soms werd de contrabas omringd door mensen die het podium opstapten en dansend rond het instrument foto’s begonnen te nemen. Ik denk niet dat het beeld in die landen anders is maar hun beleving van muziek is dat wel. Het lijkt minder door conventies gestuurd. Je komt dingen tegen die je hier niet ziet. ’

Zoals?
‘Vooruit, een verhaal. (lacht) Op mijn tournee enkele jaren geleden zou ik twee concerten in Kenia spelen, eerst in Nairobi en daarna een kleinere stad. In die tweede stad bleek dat ze maar één piano hadden en die was kattevals! Ik denk dat ze die nog nooit gestemd hadden. En er was daar niemand die hem kon stemmen.’

‘Toen hebben we het concert uitgesteld en de pianostemmer uit Naïrobi opgebeld. Eén probleem: die man wilde niet vliegen. Hij stond erop om de bus te nemen: een rit van 24 uur! (lacht) Zijn job, die hij op 12 uur geklaard heeft, zou bij een pianofirma hier twee of drie weken duren. Na zijn aankomst om 7 uur ‘s morgens heeft hij non-stop doorgewerkt tot 19 uur en om 20 uur was het concert.’

‘De piano werd trouwens, bedekt met matrassen, geleverd op een open vrachtwagen waar tien man op recht stond: zo hebben ze hem heel de route vastgehouden.'

Tussen alle internationale concerten door slaag je erin om een knap oeuvre bij elkaar te componeren, terwijl je vaak op een vliegtuig zit zonder piano in de buurt.
‘Componeren doe ik ook zonder piano en papier, met een computerprogramma. Eigenlijk ben ik voortdurend bezig met muziek maken. Zelfs tijdens de seks komen melodieën in mij op. Dan denk ik: nee, nu toch niet, dit is echt verkeerd! Maar er zijn wel al stukken van nummers uit ontstaan. Nee, ik kan me niet herinneren dat er een periode in mijn leven was waarin ik niet aan muziek dacht.’

‘Misschien gebeurt dat enkel tijdens de momenten waarop ik aan het kitesurfen ben. Ik ben nog een beginner en concentreer me beter daarop. Maar kijk, met Kite Crash gaat een nummer op deze plaat toch wel over kitesurfen zeker?’ (lacht)

Verstilde soundtrack

Wat mogen we verwachten van je soundtrack voor de verfilming van 'Sprakeloos'?
‘In Sprakeloos klinkt mijn muziek minimalistischer dan ooit. Sprakeloos gaat over het wegvallen van taal, de moeder in de film verliest haar spraakvermogen. In die zin past de muziek wel bij de film: ze begint nog vrij bombastisch, maar naar het einde valt de muziek steeds meer weg.’

Vraagt componeren voor films en series een andere manier van werken van je?
‘Je stuurt tien demo’s op en daarvan blijft vaak maar één iets over. Je moet een match met de beelden zoeken en die is vaak verrassend. Ooit had ik muziek gemaakt voor een Nederlandse serie over een familie waarin de muziek van Bach een belangrijke rol speelt. Eerst had ik de soundtrack op zijn muziek gebaseerd, maar dat werkte langs geen kanten. Ten slotte ben ik beginnen experimenteren met elektronica en direct wisten we: dit is het!

'De grote frustratie bij veel filmcomponisten is dat ze van de regisseur vaak een voorbeeldje te horen krijgen: zogezegd om een idee te krijgen van wat het kan worden. Regisseurs kunnen dan zeggen dat de componist vrijheid krijgt, uiteindelijk, na al hun demo’s afgekeurd te hebben, blijkt dat het toch net zoals dat ene voorbeeldje moest klinken. (lacht)’

Jef Neve speelt op 21 maart voor Leuven Jazz samen met zijn oud-leraren van LUCA School of art in 30CC/Minnepoort. Op 6 mei stelt hij zijn nieuwe plaat voor in Het Depot.