'In de toekomst gaan we meer buiten de lijntjes kleuren'

'We voelden dat er iets zat aan te komen, maar wilden het eerst niet geloven', vertelt Christophe Aussems, regisseur en artistiek leider bij Het nieuwstedelijk. Het Leuvens theatergezelschap zat in maart midden in een tournee die noodgedwongen werd afgebroken. Ook CampusToneel had op de avond na de afkondiging van de eerste lockdown een première gepland. Het begin van een vreemd tijdperk in de cultuurwereld, dat nog steeds niet afgerond is.

'Onze eerste reflex was om te herplannen. We dachten dat de lockdown slechts enkele weken zou duren, daarom verschoven we alles naar juni', vertelt Gilles Helsen, programmator geluid bij kunstencentrum STUK. Dat bleek te optimistisch. Herplannen bracht geen soelaas, veel tijd en energie bleken tevergeefs en dus kroop het bloed waar het niet gaan kon: de coronacultuur was geboren.

Contactloos

'We zijn begonnen met bestaande voorstellingen online te plaatsen', vertelt Aussems. Maar om het contact met het publiek niet te verliezen ontstond de reeks hoe dan ook, korte voorstellingen die geschreven zijn door jonge schrijvers en vaak gespeeld door één acteur. 'Die voorstellingen waren afgestemd op het online medium en dankzij de Zoomgesprekken achteraf was er meer contact met het publiek.' Maar Aussems is heel duidelijk over het online gebeuren: 'Het zijn geen volwaardige alternatieven, maar slechts oplossingen.'

STUK had na een tijd ook door dat het geen zin had om te blijven herplannen en focuste voornamelijk op wat het nog voor artiesten kon betekenen: 'We hebben ingezet op residenties voor artiesten, zodat artiesten konden blijven werken en er geen ruimtes leeg bleven staan.'

Vertaaloefeningen

Hoewel de online oplossingen het voordeel boden weer creatief bezig te zijn, liet de echte cultuurbeleving op zich wachten tot de zomer en het begin van de herfst van 2020. Het nieuwstedelijk bracht een openluchtvoorstelling, STUK opende een begeleide expo en organiseerde ook online gesprekken met artiesten.

'Bezoekers genoten weer van de cultuur, maar het waren toch rare events', vertelt Helsen. 'Ze moesten als schapen worden binnengeleid en zaten te ver van elkaar om te praten. Het was muisstil. Dat is heel bevreemdend.'

Wederom vielen geplande evenementen in het water door de stijging van de besmettingen in het najaar. 'Vaak was de herplanning achteraf voor niets. Als we vanaf het begin een beter tijdsbesef hadden gehad, hadden we misschien meer op de lange termijn kunnen denken,' vertelt Aussems, 'maar dat hadden we toen niet in handen.'

Het nieuwstedelijk heeft er nu dan ook voor gekozen energie op te sparen en heeft intussen drie voorstellingen klaarstaan om fysiek te brengen. 'We hebben ze bewust nog op geen enkele manier beschikbaar gesteld, omdat de voorstellingen ingespeeld moeten worden met publiek', legt Aussems uit. 'Dan pas leeft het stuk en weten we of het werkt en wat we moeten aanpassen.'

Het zilveren randje

Dat we de komende maanden overladen zullen worden met cultuur staat zo goed als vast, maar de cultuursector lijkt ook coronasporen mee te dragen. Sam Rijnders, regisseur bij CampusToneel, belooft dat CampusToneel 'zeker van plan is om in de toekomst meer de grenzen van theater op te zoeken en meer buiten de lijntjes kleuren.'

Corona heeft interesses aangewakkerd in mogelijkheden die voordien lagen te sluimeren. Zo werd theater in een immersieve expositie gegoten en floreerden de audiowandelingen in Leuven. Publieke ruimtes werden in het algemeen meer benut. Gilles Helsen: 'Op plaatsen als het stadspark hebben we mensen bereikt die nooit naar STUK gekomen zouden zijn.'

Ook time slots hebben hun meerwaarde bewezen voor een vlotte doorstroom. Daarnaast lijkt ook de combinatie van fysieke en online evenementen een blijver. 'Als artiesten of sprekers in het buitenland zijn, kunnen we in de toekomst vaker ook online gespreksavonden organiseren', denkt Helsen vooruit. Bovendien wil hij de residentiewerkingen graag voortzetten.

Waar voorstellingen vroeger vanuit één hoek, eerder voor archivering op beeld werden vastgelegd, is er nu een tendens ontstaan om oog te hebben voor de vastlegging, om er een soort film van te maken. En die metafoor kan naar de hele cultuursector worden overgebracht.

De inwijding van coronacultuur zorgde ervoor dat het spectrum werd opengetrokken en evenementen niet altijd uit één kunstvorm voortkwamen. De cultuursector hield het publiek geboeid via crossmediale instrumenten. En hoewel iedereen ernaar uitkijkt om fysiek een voorstelling bij te wonen, klinken die experimentele vormen veelbelovend.