I'm still here: de film die wordt ingehaald door de realiteit

Over de film >

• Regisseur: Walter Salles
• Won de Academy Award voor beste internationale film in 2025
• Fernanda Torres als Eunice Paiva, Selton Mello als Rubens Paiva en Valentina Herszage als Veroca Paiva.
• Speelt nu in Cinema ZED tot en met 18 maart.

Het feit dat Walter Salles — een van de meest gerenommeerde Braziliaanse filmmakers — bijna twaalf jaar wachtte met het maken van I'm still here, is sterk vervlochten met de boodschap van de film. Salles voelde zich immers, naar eigen zeggen, niet veilig genoeg om de film te maken tijdens het bewind van president Jair Bolsonaro (2018-2022).

Die prees meermaals de militaire dictatuur (1964-1985) in Brazilië, en weigerde bijvoorbeeld te erkennen dat het leger tijdens de dictatuur honderdduizenden burgers martelde. Bolsonaro werd in 2022 weggestemd door de Brazilianen, maar ondernam daarna een poging om de nieuw verkozen Lula da Silva af te zetten — wat mislukte.

En zo kwam de realiteit waarin Salles zijn film probeerde op te zetten angstwekkend dichtbij bij het scenario dat hij had geschreven. Op basis van de memoires van diens zoon, beschrijft Salles het tragische levensverhaal van voormalig congreslid Rubens Paiva en zijn gezin. (Salles baseerde zich op de memoires van Paiva's zoon.) Nadat het parlement wordt ontbonden, neemt Paiva afscheid van politiek, officieel dan toch. Stiekem ondersteunt hij vanop een afstandje het verzet tegen de militaire dictatuur. Dat wordt hem fataal. 

Soufflé

Wanneer I'm still here van wal steekt in het jaar 1971, is de militaire dictatuur al even aan de macht. Toch ben je in het begin vooral getuige van het gelukzalige leven dat de familie Paiva lijkt te leiden. In een mooie villa dicht bij het strand, zie je de twee ouders, de vijf kinderen en de huishulp genieten van het leven: zwemmen, volleyballen op het strand en gezellige feestjes. Op een avond dwingt het militaire regime zich echter brutaal op, en beëindigt ze het harmonieuze leven van de familie.

Paiva wordt aanvankelijk meegenomen door een groep mysterieuze mannen voor 'enkele vragen', maar hij keert nooit terug. Enter zijn vrouw Eunice Paiva. Nadat ook zij eerst twaalf dagen wordt vastgehouden in een grimmige legerkazerne en talloze ondervragingen moet ondergaan, probeert ze haar familie bijeen te houden, en tegelijk zelf stand te houden. In Brazilië groeide Eunice Paiva dan ook tot een legende, aangezien ze zich omschoolde tot mensenrechtenexperte en in de bres sprong voor de rechten van de inheemse bevolking. 

Maar doordat Salles probeert het leven van Eunice uitgebreid in beeld te brengen, ontwikkelt het plot zich een beetje op een vreemde manier. Het eerste deel van de film is een indrukwekkende politieke thriller — met een glansrol voor Eunices gevangenisbewaker. Het tweede deel van de film focust vooral op de aftermath van de verdwijning van Paiva, waardoor dat bloedstollend plot niet echt een vervolg krijgt, en zakt I'm still here — net zoals de soufflé op het einde van de film — een beetje in.

Schop tegen de schenen

De kwaliteit van de film ligt dan ook meer in de boodschap die de film brengt, en niet in zulke schoonheidsfoutjes. In tijden waarin medewerkers van de president van de Verenigde Staten openlijk zeggen achter democraten aan te gaan, brengt I'm still here nog eens haarscherp de ravage in beeld die dictaturen veroorzaken, en vooral hoe ze aanvankelijk te werk gaan. 

Een leugenachtig discours wordt opgezet — 'Het zijn allemaal communisten!' — om de oppositie monddood te maken, een angstcultuur te creëren, en alle vormen van zelfexpressie en gemoedsrust onmogelijk te maken. 

Vele waarnemers hoopten dat Emilia Pérez (een film over een Mexicaanse kartelleider die een genderbevestigende operatie ondergaat) bij de Academy Awards de prijs voor best picture zou ontvangen, aangezien dat als een sterk statement zou worden gezien tegen het anti-transgender beleid van president Trump. 

Door aan I'm still here het beeldje voor beste internationale film toe te kennen, probeert de Academy toch een politiek statement te maken. Al lijkt de kans klein dat antidemocraten wakker zullen liggen van zo'n artistieke schop tegen de schenen. 

Maar wat misschien meer indruk zal maken, is het feit dat in de nasleep van het verschijnen van I'm still here het Braziliaanse hooggerechtshof unaniem besloot te herzien of ze de amnestie voor de officiers verantwoordelijk voor de dood van Paiva moet intrekken. Of hoe verleden en heden in I'm still here op een onwaarschijnlijke manier vervlochten raakten.