IFTf recensie: Medica

De herrieschopper Marie Magdalena Mertens veinst geestelijke gestoordheid om aan haar gevangenisstraf te ontkomen en belandt in een psychiatrische instelling. Ze hoopt er op een luilekkerleventje, maar beseft niet dat ze voor onbepaalde duur wordt overgeleverd aan de sadistische machtsspelletjes van de tirannieke hoofdverpleegster Rita Rosseels.

Het boek verscheen in 1962, de erop gebaseerde film in 1975. Volgens het programmaboekje schrijven we 1980. De problematiek uit het originele boek, dat wantoestanden in de psychiatrie aankaart, is dan ook niet meer zo actueel. Wel koos Medica ervoor alle mannelijke hoofdpersonages te vervangen door vrouwen. Hoewel de genderswap erg verfrissend is, zorgt hij af en toe voor wat vreemde uitwisselingen tussen de personages – ondanks de waarschuwing in het programmaboekje om een 'open geest' te houden wat betreft genderrollen.

Dat Medica met One flew over the cuckoo's nest binnen haar thematische comfortzone blijft, helpt bij de aankleding. In de slaapzaal staan echte ziekenhuisbedden, de verpleegsters dragen hun typische plunjes. Het decor werd opengetrokken en slim ingedeeld in verschillende niveaus, zodat er niet telkens gezeuld moet worden met decorstukken. Een gitarist op het podium bindt alles muzikaal aan elkaar.

Het theater is voor de dokters in opleiding dan weer wel een stap uit hun comfortzone. Het stuk valt lang uit, en sommige mono- of dialogen blijven maar doorgaan terwijl ze niets extra bijbrengen. Het tempo is wisselvallig, waardoor sommige scènes hun effect wat missen en het publiek niet goed weet of het nu moet lachen of aangegrepen zijn.

De verschillende personages zorgen echter voor leuke dynamiek in het stuk. Elke patiënt heeft zijn eigen tics, maar ze weten zich ook inhoudelijk te onderscheiden. De cynische Hansens (Marie-Elise Henckes), de onzekere Willemien (Janne Stroo), de explosieve Stefanie (Sarah van Eeghen) en hun maatjes worden allemaal overtuigend neergezet. Hoedje af voor de spelers, die comfortabel op het podium staan en weinig moeite lijken te hebben met de soms lange en eloquente uiteenzettingen.

De twee hoofdpersonages, Mertens en Rosseels, zijn elkaars volstrekte tegenpolen. Jade Konings is een ongekunstelde boertige West-Vlaamse die zich met zelfvertrouwen haar rol toe-eigent, en Zoë Philippe zet een ijzig venijnige hoofdverpleegster neer.

Alternatief einde

Mertens wil nog één keer de boel op stelten zetten voor ze ontsnapt uit de instelling. Het feestje loopt danig uit de hand en de patiënten worden 's morgens betrapt door Rosseels. Dat is de laatste aanleiding die ze nodig heeft om Mertens voorgoed kort te wieken door middel van een schedelboring. Mertens komt terug als een mak lammetje – of een tam konijn – en haar nog overblijvende vrienden in de instelling zijn diep gedesillusioneerd. De Barones (Marie Vermant) verstikt haar tot kasplant geworden vriendin, en gaat zelf voor de ontsnapping.

Aan het einde hebben we twee zelfmoorden gezien, een lobotomie, en bitter weinig verandering in het systeem. Mertens’ komst heeft heel wat teweeg gebracht, maar niet per se in positieve zin.

Erg jammer is dat het iconische einde uit het originele werk, waarbij een aanrechtblok door het raam gegooid wordt, weggelaten werd. Allicht was dit praktisch niet haalbaar, maar waarom het publiek dan teasen door het blok in de eerste helft van het stuk al eens te introduceren? Het alternatieve einde, waarbij de Barones gewoon door het raam klimt met een gestolen sleutelbos, wekt de indruk dat ontsnappen eigenlijk aldoor al een koud kunstje was.

Een veel te simpele oplossing voor een complex probleem – die ironie moet je maar waarderen.