IFTf-recensie Historia: Kwijt

‘Ik ben hier niet zo goed in’, verontschuldigt Toby zich tijdens zijn eerste date met Emma, een succesvolle en zelfverzekerde journaliste. Ze leerden elkaar kennen via Tinder, maar blijken in persoon weinig gemeen te hebben. Het gesprek loopt moeizaam langs werk en voetbal. Desondanks stelt Toby een nieuwe date voor. Emma stemt enigszins vertwijfeld in.

Hun tweede ontmoeting verloopt desastreus. Na een reeks monologen van Toby over zijn mother issues en problemen met ‘feministen’ maakt Emma er begrijpelijk een einde aan en zegt ze geen tijd te hebben voor een relatie. Toby heeft de boodschap echter niet begrepen en blijft ongewenst opduiken in Emma’s leven. De situatie ontspoort snel tot een steeds erger wordende vorm van stalking. Het gaat Emma en haar omgeving beheersen, tot op het punt dat ze zowel letterlijk als figuurlijk de controle over zichzelf en haar leven kwijtraakt.

Verstikkende Uitzichtloosheid

Historia weet op realistische wijze stalking en de ervaring van slachtoffers ervan op het podium te brengen. Toby’s talloze verschijningen bij Emma’s appartement en op haar werk, maar ook zijn indirecte aanwezigheid in de brieven en constante telefoontjes die Emma van hem ontvangt, zorgen voor een voelbare spanning doorheen de voorstelling.

Hoe vaak Emma ook tegen Toby zegt dat ze niets met hem te maken wil hebben, het stalken stopt niet. De politieagent die Emma’s zaak opvolgt – op geloofwaardige wijze vertolkt door Jonas Schalbroeck – kan weinig doen om haar te helpen. Wanneer Emma na een rustigere periode haar leven opnieuw begint op te bouwen, ontvangt ze plots weer een dreigement en wordt de uitzichtloosheid van de situatie verstikkend.

Kwijt is op zijn sterkst en meest intens tijdens momenten zoals deze, wanneer het de sociale en persoonlijke implicaties van stalking onderzoekt. Op subtiele wijze geeft Historia weer hoe Emma in een schuldgevoel wordt geduwd, van suggesties door vrienden (‘Heb je hem niet de verkeerde indruk gegeven?’) tot haar zelftwijfel (‘Ben ik een type vrouw dat mensen als Toby aantrekt?’).

Zo wordt Emma’s vervreemding van haar omgeving, maar ook van zichzelf geloofwaardig onderbouwd. Daarbij wordt Kwijt geholpen door een toegewijde cast en een inventief decor. Door het podium in te delen in drie verschillende sets, die elk een bepaalde locatie vertegenwoordigen, maakt Historia een vlotte overgang tussen scènes mogelijk en wordt het tempo van de voorstelling nagenoeg nooit gebroken.

De keuze om de angst en druk die het hoofdpersonage voelt te verpersoonlijken in een abstract personage – speels vertolkt door Lies Depickere – is gedurfd. Telkens als Emma’s negatieve gevoelens opsteken, verschijnt ze op het podium; extatisch vrolijk wanneer Emma onder haar angsten dreigt te bezwijken en kwaad kijkend wanneer ze hen overwint.

Hun dansintervallen zorgen enerzijds voor een visueel hoogtepunt: de scène verstilt onder een donkerrode gloed terwijl Emma strak omkneld door haar kwelgeest over het podium walst. Anderzijds halen ze enigszins het tempo uit de voorstelling en haar aanwezigheid in gewone scènes is niet altijd een meerwaarde. Het acteerwerk op zichzelf is namelijk al sterk genoeg om de emoties die ze symboliseert over te brengen en haar Jekyl & Hyde-achtige gelaatsuitdrukkingen simplificeren complexe situaties soms tot een zwart-wittegenstelling.

Stereotypen en seksisme

Toby’s woede-uitbarsting nadat Emma hem heeft afgewezen kan worden samengevat als ‘je bent gewoon verward, carrièrevrouwen hebben dat wel vaker’. Het expliciete en impliciete seksisme waarmee vrouwen nog steeds worden geconfronteerd loopt als een rode draad doorheen de voorstelling. Uitspraken als ‘wij mannen zijn toch getraind om op bepaalde dingen te letten’ en ‘Emma, we vinden wel een oplossing, als het maar om opslag gaat!’ zijn schering en inslag.

De keuze om Emma door drie verschillende actrices te laten vertolken lijkt dan ook te verwijzen naar seksisme als iets waar elke vrouw mee in aanraking komt. Een goede interpretatie, vinden we, en de drie Emma-actrices waren voortreffelijk in het overbrengen hiervan (Megan Creemers, Kato Van Achte en Marie Bossuyt).

Desondanks legt Kwijt seksisme ook in de mond van enkele stereotype personages, zoals een grofgebekte regisseur. Een nogal voor de hand liggende keuze. De misogynie is zo opvallend en karikaturaal dat het enigszins Historia’s boodschap rond de alledaagsheid van seksisme in de samenleving ondergraaft.

Kwijt maakt wel vaker gebruik van stereotypen, zo zijn er naast de platvloerse regisseur ook de 'domme secretaresse' en de 'vaderlijke redacteur'. Deze personages doorbreken zelden hun cliché, maar we genieten desalniettemin van hun guitige uitspraken en maniertjes.

Ergens is het toch een gemiste kans, want wanneer de personages hun cliché wél doorbreken, leidt dit tot één van de meest inzichtrijke en intiemste momenten. Op het einde van de voorstelling toont het stuk namelijk ook een andere, zachtere kant van de 'platvloerse' regisseur. Dat gebeurt wanneer hij en Emma samen naar Blokken kijken, hij om zijn eenzaamheid te doorbreken en zij om even aan haar eigen leven te ontsnappen.

Al dan niet gehinderd door enkele stereotypen, brengt Historia een gedurfde en intense voorstelling op het podium. Een doordachte script, sterke scenografie en acteerprestaties op hoog niveau van nagenoeg alle spelers maken van Kwijt een geslaagde performance die je achtervolgt en dwingt tot debat.