Het eredoctoraat van Alessandro Baricco

Alessandro Baricco is in Italië niet alleen bekend om zijn literaire werk, maar ook door zijn scherpe opiniestukken in de krant en zijn vele televisieoptredens. Met zijn essay De Barbaren hekelt hij de gedachte van de intellectuele elite dat populaire cultuur minderwaardig is en pleit hij voor een herwaardering van lage cultuur.

Professor Italiaanse literatuur en promotor van de eredoctor Bart Van Den Bossche licht toe: “In zijn essay "De Barbaren" beschrijft Baricco een paradigma-omslag in onze cultuur tegen het in zijn ogen eenzijdig cultuurpessimisme. Hij staat met de academische wereld voornamelijk op gespannen voet. Precies daarom is het interessant dat hij hier een eredoctoraat krijgt.”

Volgens Van Den Bossche ligt die polemiek voor een deel aan het culturele klimaat in Italië zelf: “De tegenstelling tussen hoge en lage cultuur is in Italië veel groter dan in andere landen. Aan de mediacultuur van Berlusconi's televisiekanalen zit soms een ranzig stukje.”

NOBELPRIJS

Het werk van Baricco is provocerend op een lichte manier, waardoor hij de favoriete kandidaat lijkt van rector Rik Torfs. “Ik vind het belangrijk dat de universiteit aansluit bij de culturele wereld. We moeten ervoor zorgen dat we de brug met de culturele en intellectuele wereld niet missen. Schrijvers zijn daarin goede tussenschakels, omdat ze in de literatuur filosofische ideeën en esthetische schoonheid met elkaar verweven.”

Vorig jaar kreeg ook de Franse auteur Philippe Claudel een eredoctoraat aan de KU Leuven, met wie Torfs al langer persoonlijk bevriend was. Al moet je niet Torfs’ lievelingsschrijver zijn om kans te maken op de eretitel: “Ik heb betrekkelijk veel gelezen voor een rector. Zowel Baricco als Claudel zijn topauteurs, die vroeg of laat ook kandidaat zullen zijn voor de Nobelprijs. De kwaliteit staat buiten kijf en wordt door de commissie mee in rekening genomen.”

In Italië heeft Baricco een eigen school opgericht, de Scuola Holden, naar het romanpersonage Holden Caulfield uit de cultroman van de Amerikaanse schrijver J.D. Salinger. Aan die school wordt creative writing gedoceerd en probeert Baricco op nieuwe manieren om te gaan met culturele fenomenen.

Van Den Bossche licht toe: “Baricco heeft het idee van een antropologische revolutie die plaats vindt in onze cultuur en dat uit zich ook in een omslag in de manier waarop we aan kennisoverdracht doen. Zijn school oogt vrij hip en blits.”

FASHIONABLE

De vraag dringt zich op of Baricco’s werk misschien te blits is? “Baricco krijgt regelmatig de kritiek van ernstige literatuurcritici dat hij wat veel meegaat met modes. Zo werd van zijn boek Zijde gezegd dat het te veel als bestseller geconcipieerd was. Hij doet inderdaad dingen die goed liggen in de tijdsgeest, maar gaat er met een ernstige manier mee om waardoor je hem niet kan reduceren tot een eendagsvlieg,” verdedigt Van Den Bossche de auteur.

Baricco geeft aan zich graag te laten inspireren door de 20ste-eeuwse cultuurcriticus Walter Benjamin. Cultuurfilosoof aan de KU Leuven Stéphane Symons licht toe: “De titel van zijn essay De Barbaren komt van Benjamin. Volgens Benjamin zijn de barbaren de ervaringslozen, de avant-garde van de jaren 30 en 40 die proberen de hoge cultuur naar beneden te halen door zich tegen het verleden af te zetten. Baricco heeft aan het begin van de 21ste eeuw hetzelfde gevoel door de opkomst van de sociale media.”

Baricco probeert net het positieve te zien in dat barbaarse: “Baricco duidt aan dat we niet moeten betreuren dat door sociale media diepgang lijkt te verdwijnen. Nieuwe ontwikkelingen maken ook nieuwe culturele energie vrij. Het is net belangrijk dat we het debat voeren,” licht Van Den Bossche toe.

“Het is paradoxaal om het aan de hand van hermetische filosofen zoals Benjamin op te nemen voor de brede populaire cultuur en dat is waarin hij verschilt van voorgangers die populaire cultuur probeerden te verdedigen,” vervolgt Symons.

Al moet Symons toegeven dat hij De Barbaren nog niet heeft gelezen: “Mijn lijst is zo lang en ik moet ergens kiezen. Baricco speelt een grote rol in het publieke debat. Zijn impact op het academische debat is minder groot.”