recensie> “Mijn hoofd zit naast de kwestie”
Geheugenverlies met (On)Voltooid Verleden Tijd
De expo "(On)Voltooid Verleden Tijd" werpt een veelzijdige blik op dementie, afasie en andere monsters die hun tanden in ons geheugen zetten.
Nog tot 6 december slaan LUCA School of Arts en de Commissie Actuele Kunst de handen in elkaar, met de Centrale Bibliotheek als niet toevallig gekozen locatie. In verschillende zalen van het gebouw staat datgene waartegen boeken een tegengif moeten bieden in al zijn akelige vormen centraal: geheugenverlies.
In een eerste luik concentreren zes duo’s zich op het aftakelingsproces. “Voor de publicatie van mijn boek had ik de thematiek vooral vanuit een autobiografische hoek bekeken,” vertelt curator Eva Cardon, die eerder dit jaar Wij twee samen, over de afasie en dementie van haar vader, voorstelde.
“Ik voelde dat ik er nog meer over te vertellen had. Niet meer vanuit mezelf, maar vanuit een fictief standpunt. Zo is het idee geboren om tekenaars en schrijvers te laten samenwerken aan een beeldverhaal.”
Weten we ooit werkelijk hoe het voelt om niet meer te weten en alles te vergeten?
Langs het zigzagparcours stellen ook individuele kunstenaars tentoon. Hun werk concentreert zich op gelaagdheid, identiteit en geheugen. Zij vormen het tweede luik. Op 29 oktober vindt bovendien een overbruggend symposium plaats in Museum M. “Wetenschappers en kunstenaars hebben veel gemeenschappelijk, omdat ze leergierig zijn en experimenteren,” zegt Geert Bouckaert, voorzitter van de Commissie Actuele Kunst. “Dat willen we in een dialoog organiseren.”
Opbouwen en afbreken
(On)Voltooid Verleden Tijd ontbloot meesterlijk de frustratie van het niet meer kunnen herinneren. Kunstwerken als Charif Benhelima’s In Memoriam of David Claerbouts Elegant Elephant alluderen in alle eenvoud op het langzaam uit handen glippen van een controleerbare werkelijkheid.
Nog confronterender is het gevecht tussen woord en beeld in Alles. Dat lijkt me het beste. van Stijn Vranken en Martha Verschaffel. Waar het woord van Vranken de realiteit krampachtig tracht vast te houden, getuigt Verschaffels vervagende potloodlijn net van een verslappende controle.
"Kunstenaars en schrijvers werken samen aan een beeldverhaal"
Eva Cardon, curator
“Vanuit mijn beelden heeft hij zijn teksten terug opgebouwd. Zo kwamen we in een wisselwerking van opbouwen en afbreken terecht,” verklaart Verschaffel. Zalig de niet meer wetenden? Neen, dit werk onthult de verschrikkelijke woede waar dementie mee gepaard gaat.
Homo nonsens
Toch stellen vele kunstenaars in de expo net die woede om het verlies van controle in vraag. In Sven Augustijnens video’s over afasie blijken de spraakstoornissen van de patiënten opvallend poëtisch. “Mijn hoofd zit naast de kwestie,” verklaart protagonist François prachtig.
Ante Timmermans’ installatie verwijst dan weer naar de mens als een “homo nonsens”. “Voor zover ik herinneringen heb die geen fictie zijn,” schrijft ook Arnon Grunberg vertwijfeld aan Ephameron (Eva Cardon) in hun WhatsApp-correspondentie.
Weten we ooit werkelijk hoe het voelt om niet meer te weten en alles te vergeten? Tussen de onvolledige klinische waarheid en de droefgeestige ontreddering zit een dikke mist die verstilt en verblindt. (On)Voltooid Verleden Tijd doet een meer dan geslaagde poging om die mist tot iets zinvol te kneden.
