Exposure brengt geen brood op de plank

Voor veel ouders is het niet minder dan een nachtmerrie wanneer hun kind aankondigt dat het een kunstopleiding willen volgen. Het probleem ligt voor de meesten niet bij een afkeer van kunst, wel is de reactie te wijten aan de realiteit dat kunstenaars minder financiële zekerheid hebben.

Je zou verwachten dat onder kunstenaars enige solidariteit bestaat, maar niets lijkt minder waar. Amerikaanse zangeres Billie Eilish en Belgische zanger Stromae kwamen recent nog onder vuur te liggen door hun houding tegenover de artiesten waarmee ze samenwerkten. Het argument dat exposure al een cadeau op zich is, lijkt vandaag niet meer te volstaan.

De loze belofte van exposure

Laten we bij het begin beginnen. Wat is eigenlijk het probleem met exposure? Op het eerste gezicht lijkt het vooruitstrevend dat grote namen een kans geven aan opkomende artiesten om via muziekvideo's of merchandise-campagnes naambekendheid te ontwikkelen en een netwerk uit te bouwen. En dat is het ook.

Het probleem ontstaat wanneer de nog onbekende artiesten auteursrechten en vergoeding moeten afstaan voor de belofte van exposure. Die praktijk lijkt echter niet langer stilzwijgend aanvaard te worden.

Zo kreeg Billie Eilish op Twitter de wind van voren toen ze Make the Merch aankondigde, een wedstrijd waarbij ze haar fans aanspoorde om inspiratie in te sturen naar Adobe voor de merchandise van haar laatste tour. De winnaar zou Billie Eilish ontmoeten op tournee, terwijl de popster volgens de deelnameregels van Adobe de eigendomsrechten van al het ingezonden werk zou krijgen.

Taylor's Version

Het verlies van de rechten over eigen werk is binnen de kunstwereld geen recent probleem. Eigendomsrechten blijken zelden de vriend van artiesten en draaien veel vaker uit in het voordeel van de platenmaatschappijen. Het bekendste voorbeeld is misschien wel Taylor's Version waarmee Taylor Swift momenteel Spotify en de hitlijsten verovert met heropgenomen muziek nadat ook zij de rechten over haar repertoire verloor.

Vandaag luistert elke hardcore Taylor Swift-fan enkel nog naar haar heropgenomen albums onder eigen auteursrecht, maar voor velen onder ons was het in 2019 misschien wel een verbazingwekkende ontdekking dat een popster als Taylor Swift haar eigen muziek niet bezat. Sindsdien is het duidelijk geworden dat naast Swift nog veel andere artiesten getroffen worden.

Kunst als roeping

Dat artiesten daarnaast ook onderbetaald worden voor hun werk werd onlangs nog maar eens pijnlijk duidelijk gemaakt door de dansers van Stromae. In maart kwam de Belg naar buiten met zijn nieuwe album Multitude en kort daarop werd de muziekvideo van de single Fils de joie uitgebracht. Daarin figureren enkele dansers die de zanger nu bekritiseren voor hun ondermaatse verloning. Ze kregen 150 euro voor vijf dagen werk.

Waarom kan het in de kunstwereld dat je betaald wordt in exposure in plaats van geld, je eigendomsrecht over je eigen werk kunt kwijtraken of onderbetaald wordt voor het geleverde werk? Sloveens professor Katja Praznik ging op zoek naar die verborgen kanten van de kunstproductie.

Praznik beargumenteert in een interview hoe kunst te vaak als het product van talent en inspiratie wordt gezien. De samenleving vergeet het jarenlange oefenen van de kunstenaar en beschouwt het doorgaans niet als werk, maar als een 'roeping'. Die houding maakt het volgens haar dan ook logisch dat er geen eerlijke verloning tegenover het geleverde werk staat.

Meer dan een mooi plaatje

In design en 'aesthetic' zit dus heel wat tijd en kunde. Voorbeelden zat van influencers die kleine bedrijven willen betalen in exposure, maar vaak zelfs aan die belofte niet voldoen. Misschien nog hypocrieter zijn de voorbeelden van Billie Eilish en Stromae, die zelfs als mede-artiesten hun collega's niet weten te waarderen, terwijl zij net een soort mecenas zouden kunnen vormen om kleinere artiesten te doen groeien.

Ook het argument dat kunst niet nuttig is, gaat niet op. Kunst is absoluut niet weg te denken uit onze maatschappij. Naast de praktische zaken als het ontwerp van een poster of flyer, is kunst er om ontspanning te bieden, inspiratie voort te brengen en kan het zelfs een goede spiegel zijn voor de maatschappij. Elk ontwerp, van grote en bekende films tot de live laugh love versiering uit de Action, heeft tijd en kunde gevraagd die eerlijk vergoed moet worden.