Ex Vitro: kunst meets wetenschap

Tussen 1 en 30 oktober zal in het Thermotechnisch Instituut op de Arenbergcampus Ex Vitro lopen, een samenwerking tussen Fablab KU Leuven, de Verbeke Foundation, Culturele Studies en de onderzoekseenheid Incentim. De tentoonstelling verkent de grenzen van wetenschap, techniek en kunst in de geest van Utopia. Naar aanleiding van het evenement onderzoekt Veto hoe de verschillende disciplines aan de Alma Mater kunnen samengaan.

Volgens de curator van Ex Vitro en professor Culturele Studies Anneleen Masschelein delen kunst en wetenschap een vorm van creativiteit, die vanuit een bepaald denken vertrekt. ‘Al zijn de gevolgde protocols in de wetenschap strikter. Kunst kan een vrijplaats bieden om te denken wat mogelijk is. Wetenschappen ook, maar ze denken praktischer en kunnen zo de kunst dan weer tot dienst zijn.’

In het FabLab van co-curator Marc Lambaerts gaan kunstenaars met hoogtechnologisch materiaal aan de slag. Toch merkt Lambaerts dat de kloof tussen beiden gigantisch blijft. 'Kunstenaars en wetenschappers spreken een andere taal: wetenschappers willen problemen oplossen terwijl die zich bij kunstenaars puur praktisch gezien vaak niet stellen.' Is vertaling dan niet op zijn plaats aan een universiteit die zoveel disciplines omhelst?

Heliofoon

Vicerector voor Cultuur aan de KU Leuven, Katlijn Malfliet, stelde reeds een medewerker aan om de samenwerking tussen kunst en wetenschap te bevorderen. Malfliet ziet veel raakvlakken tussen de disciplines. 'Vergeet niet dat Vesalius’ anatomische prenten, die technisch indrukwekkend zijn, wat de achtergrond betreft gemaakt zijn door het atelier van Titiaan.'

De vaste speler aan de KU Leuven op het kruispunt van kunst en wetenschap blijft natuurlijk het

Artefact Festival

in STUK, waar vorig jaar nog een heliofoon werd voorgesteld, die licht in geluid omzette. Verder laat ook

Existenz

, een cultureel project van masterstudenten Burgerlijk Ingenieur Architect, zich inspireren door architectuur, wetenschap en kunst.

Een van de verwezenlijkingen van het nieuwe beleidsspoor moet PiLoT1 worden, een project aan het Conservatorium waarin leerlingen van de afdeling Beeldende Kunst zich zullen baseren op het werk van wetenschappers. De inspanningen om kunst en wetenschap te verenigen mogen dan mooi zijn, toch merken de meesten dat er buiten hun vakgebied weinig tijd overblijft voor samenwerking.

Strandbeesten

Tijdens de opening van Ex Vitro werd ook een van de legendarische strandbeesten van Theo Jansen voorgesteld. De strandbeesten zijn grote geraamtes, gemaakt uit plastic buisjes, die beginnen te wandelen als het waait. Jansen maakt jaarlijks een nieuw beest en laat ze na de zomer ‘uitsterven'. De goede eigenschappen neemt hij mee in het ontwerp van een nieuw, beter dier. De nieuwste beesten zijn uitgerust met watersensoren en beschikken over een mechanisme dat hen verhindert om weg te waaien. Volgens Jansen, zelf een wetenschapper, moeten de strandbeesten ooit kunnen leven.

Op de openingsdag leidde Marc Lambaerts een debat hierover tussen kunstenaars en wetenschappers. ‘Veel hangt af van wat je leven noemt’, erkent hij zelf. ‘Biochemici geven daar een andere definitie aan dan Jansen, maar je merkt dat er in de beesten wel enkele bouwstenen van leven aanwezig zijn.’

Bruno Goddeeris, professor Bio-ingenieurswetenschappen, erkent dat de strandbeesten door de wind inderdaad tot leven lijken te komen. ‘Dat delen ze met planten, die hun energie uit het zonlicht halen en dus afhangen van een natuurelement. Maar om echt te leven missen de strandbeesten de mogelijkheid om zich te vermenigvuldigen.'

'Het evolutionaire aspect is inderdaad nog beperkt', bevestigt ook collega Tom Wenseleers. Wenseleers spreekt liever over een Intelligent Design, 'vermits ze het resultaat zijn van het creatieve en technische vernuft van Jansen zelf. Jansen werkt met genetische algoritmen. Hij heeft ook een primitief zenuwstelsel weten te implementeren, wat de beesten technisch enorm vergevorderd maakt. Zelfreplicatie is nog niet mogelijk, maar via evolutionaire algoritmen zie ik Jansen het ontwerp van die strandbeesten wel nog verder verfijnen.'

De strandbeesten illustreren in elk geval hoe dicht techniek en wetenschap bij kunst aanleunen. Goddeeris legt uit: 'Vanuit een wetenschappelijk standpunt leven de strandbeesten niet, maar misschien wel vanuit een bepaald kunstconcept. In zo'n concept zou je trouwens ook kunnen zeggen dat de natuur kunst produceert, maar dat doen we niet. Het Lam Gods is technisch even fantastisch, maar dat noemen we kunst omdat er een humane ziel in zit.' En zo mondt een wetenschappelijke vraag uit in een kunstopvatting.