'Er is een fundamenteel probleem met dans als kunstvorm'

Professor Raf Geenens valt van zijn stoel als hij hoort dat er bij Veto recent geen recensies van dansvoorstellingen meer verschenen. Geenens, die ethiek en rechtsfilosofie doceert, schreef in zijn studententijd immers nog dansrecensies voor je favoriete studentenblad. Al begrijpt hij wel waarom: artistieke dans heeft af en toe een wat elitair karakter. Maar daar komen we later op terug. 

'Kunstige Prof' Geenens had naar eigen zeggen altijd al een passie voor podiumkunsten, waarbij dans uiteindelijk aan het langste eind trok. Geenens had aanvankelijk ook het doel om professioneel danser te worden, en schreef zich in voor Dans bij de internationale hogeschool Codarts in Rotterdam. 'Ik ben volkomen onbegrijpelijk door de audities geraakt. Ik vermoed dat de jury eventjes in slaap was gevallen, dat is de enig mogelijke verklaring', lacht Geenens bescheiden. 

'Een blessure op het einde van mijn eerste jaar in Rotterdam besliste anders over mijn professionele danscarrière. De dokters oordeelden dat mijn rug niet geschikt was om voltijds aan sport te doen', blikt Geenens terug. 'Ik denk wel niet dat ik een groot verlies voor de danswereld was, ik had niet zo veel talent. Ik danste natuurlijk wel graag, maar dat is niet genoeg om het te maken.' 

Ondergrondse danslokalen

De artistieke dans liet Geenens achter zich, vandaag leeft hij zich uit in social dancing, meer bepaald in lindy hop. 'Dat is een vorm van partnerdansen die eind jaren twintig en dertig ontstond in de Verenigde Staten', vertelt hij. 'Na de oorlog is dat wat weggedeemsterd, maar door een revival in de jaren tachtig en negentig is het genre helemaal terug.'

'Mensen die aan lindy hop doen, komen in het weekend samen in cafés en ondergrondse danslokalen op de meest obscure plaatsen', lacht Geenens. 'Op de muziek van een live jazzband – helemaal zoals in de jaren dertig en veertig – wordt er dan heel intensief gedanst tot 's morgens vroeg.'

Het is een moeilijke dansvorm om goed te beschrijven, geeft Geenens toe. Al probeert hij ons toch een impressie te geven van hoe lindy hop concreet in zijn werk gaat. 'Vaak wordt er gedanst in een veel te kleine ruimte, met vooraan een jazzband die toch probeert enige ruimte vrij te houden tussen de bijeen gepropte mensen', lacht Geenens.

'Je hebt dan verder heel veel mensen die samen dansen, meestal per twee, soms op zichzelf. De danspartners hitsen elkaar voortdurend op. Het is nogal een intensieve dans', zegt hij met een glimlach. 

Van sociaal naar artistiek medium

Toch is deze extra zweterige dansvorm misschien niet het beeld dat mensen doorgaans van dans hebben. Vaak wordt dans geassocieerd met een voorstelling in artistieke huizen zoals het STUK – dansvoorstellingen waar veel mensen soms niets van begrijpen, zegt ook Geenens. Hij schreef onlangs een essay over de oorzaak van dat elitair imago waar artistieke dans soms mee kampt.

'Ik denk dat er een fundamenteel probleem is met dans als kunstvorm', legt Geenens uit. 'Net zoals alle andere kunstvormen heeft dans een bepaald proces moeten doorlopen, van een sociaal en religieus gebeuren naar een artistiek medium. Dans maakte aanvankelijk gewoon deel uit van het gemeenschapsleven en vervulde een sociale rol. Zo werd er gedanst bij religieuze en politieke rituelen.'

'Maar rond 1800 bij het ontstaan van het klassiek ballet, heeft men geprobeerd om van dans een artistiek medium te maken dat objecten produceert, zoals een choreografie of ballet. Dans wordt zo een kunstvoorwerp dat op een podium wordt gezet. De bezoeker moet dan in een donkere zaal, onbeweeglijk zitten kijken naar een object dat losstaat van hem. Het is moeilijk om daar zintuiglijk of met je lichaam van te genieten, en je moet er ook nog eens een of andere betekenis in zien', lacht hij. 

'Je kan dans eigenlijk niet zomaar "consumeren" als esthetisch object', vindt Geenens. 'Ik denk dat de danspasjes die mensen zetten op een fuif, vaak betekenisvoller zijn dan een artistieke dansvoorstelling.'

Geenens bewondert dan ook dansers en choreografen die beseffen dat dans een lastig artistiek medium is. 'De choreografieën van de Brits-Indische Tino Sehgal spelen daar bijvoorbeeld mee doordat ze zich vaak afspelen in een museum, waar mensen zich totaal niet verwachten aan dans.'

Plato

Oppervlakkig als we soms zijn, zagen we niet meteen een overlap tussen Geenens' passie en vakgebied, namelijk de (rechts)filosofie. Toch zijn er tal van verbanden. 'Where to start?', lacht Geenens. 

'De oude Griekse filosofen wisten heel goed dat dansen belangrijk is', gaat hij van start. 'Plato schrijft in De Wetten, zijn laatste boek, dat dansen een cruciaal deel is in je opvoeding. Dansen gaat immers om het leren beheersen van je eigen lichaam, in feite het opleggen van vormen aan de bewegingen van je eigen lichaam.'

Die belangstelling voor het stichtende effect van dans ging vervolgens niet meer weg, legt hij uit. 'Zo schrijft Barbara Ehrenreich dat dans is ontstaan met een specifiek doel, namelijk om gemeenschappen hechter te maken, om te zorgen voor meer sociale cohesie. Recent neurologisch onderzoek toont dat ook aan', gaat Geenens verder. 'Als mensen synchroon bewegen op muziek – dat is idealiter wel wat je doet als je danst – gebeurt er iets in je hersenen. Mensen worden meer coöperatief en voelen zich sterker betrokken bij hun gemeenschap.'

'Het is evident dat dat een evolutionair voordeel biedt. Een groep mensen waartussen een sterke cohesie heerst, scoort beter in de jacht of in oorlogstijden, dan een stam met minder interne samenhang. Dat is zo'n fascinerende en belangrijk gegeven, dat we vandaag een beetje vergeten', sluit Geenens af. Wij onthouden: wanneer je nog eens samen met je vrienden uitgaat, ben je niets minder dan je evolutionair voordeel aan het versterken.