Eens dichter bij: Lotte Dodion

Het hongerkamp bij Jasło

Schrijf dit op. Schrijf. Met gewone inkt
op gewoon papier: ze kregen niets te eten,
allen kwamen van de honger om. Allen. Hoeveel?
Het is een grote weide. Hoeveel gras was er
voor elk van hen? Schrijf op: dat weet ik niet.
De geschiedenis rondt skeletten af naar nul.
Duizend en één is nog altijd duizend.
Het is alsof dat ene nooit heeft geleefd.
Een denkbeeldige vrucht, een lege wieg,
voor niemand opengeslagen abc,
lucht die lacht, die schreeuwt en groeit,
treden voor een leegte die de tuin in rent,
niemands plaats in het gelid.

We zijn op de weide waar het woord lichaam werd.
Maar de weide zwijgt als een betaalde getuige.
In de zon. Groen. Niet ver weg een bos,
hout om te kauwen, sap onder de schors –
het uitzicht was hun dagrantsoen,
tot het hen verblindde. In de lucht een vogel
die over hun lippen gleed als een schaduw
van voedzame vleugels. Kaken gingen open,
tand sloeg op tand.

’s Nachts fonkelde aan de hemel een sikkel,
maaiend voor gedroomde broden.
Handen van donkere iconen vlogen aan,
met lege kelken in hun vingers.
Iemand schommelde
aan een spit van prikkeldraad.
Men zong met aarde in de mond. Een lieflijk lied
over de oorlog die je in het hart treft.
Schrijf op hoe stil het hier is.
Ja.

Wisława Szymborska (1923-2012)

Theodor Adorno achtte het onmogelijk, ‘na Auschwitz’ nog poëzie te schrijven: de mensheid had haar dieptepunt bereikt, de Verlichting was volledig in haar tegendeel omgeslagen, en die gruwel onder woorden brengen was onmogelijk. Hoe kan zoiets ooit het voorwerp zijn van een esthetisch product? Het zou echter ook kunnen dat poëzie juist helpt om dergelijke zaken onder ogen te brengen.

Dat Szymborska erin slaagt dat verhaal te brengen, de wereld voor te stellen vanuit het oogpunt van zij die honger lijden, bewijst haar grote poëtische kracht, volgens Dodion. De beelden zijn niet eenvoudig voor de lezer in een warme huiskamer: zien wij hout als iets om te kauwen?

Toch slaagt Szymborska er door technische kwaliteit, pareltjes van verzen en beelden, een zeker cynisme, soms humor en een frisse verwondering dat nooit te vergeten verhaal bij ons binnen te brengen. Gewoon een ‘lieflijk lied over de oorlog die je in het hart treft’. Zij het dan, met aarde in de mond.

.