Een caleidoscopische reactie op een meesterwerk

Getuige zijn van een meesterwerk heeft een verdovend effect. 'Ermee aan de slag gaan' gebeurt meestal met fluwelen handschoentjes en een diepe buiging. De meesten geraken niet voorbij dat stadium, want het vraagt moed om je eigen stempel te drukken op een werk dat bewaakt wordt als een diamant van vijfhonderd karaat.

Petroesjka is zo'n meesterwerk, en choreografen Elisabeth Borgermans en Thomas Vantuycom zijn erin geslaagd de bewakers te omzeilen. Met Electric Life geven ze een caleidoscopische reactie op een muziekstuk dat al veel te lang in zijn keurslijf zit opgesloten.

Groepsdier

Reeds bij aanvang is het duidelijk dat alle associaties met het oorspronkelijke ballet afwezig zijn. Twee sierlijke solo's steken van wal nog voor de muziek is begonnen – een afstandname van het traditionele narratief in vier tableaus. De in 1911 door Alexandre Benois ontworpen decors hebben moeten plaatsmaken voor een witte mat.

De minimalistische enscenering contrasteert met de eclectische en fantasierijke danstaal die aan iedere danser de ademruimte geeft om een individueel verhaal te vertellen. De muziek is slechts een leidraad in de zoektocht naar onszelf.

Bij die zoektocht hebben we vaak andere mensen nodig, maar zij kunnen ook obstakels zijn. Dat wordt geïllustreerd door twee dansers die elkaar vastgrijpen terwijl ze eigenlijk willen ontsnappen. Elk blokkeren ze elkaars ontsnappingspogingen, zonder zich te realiseren dat ze zich daardoor nog meer in de ander hebben genesteld, en zo ook hun eigen vrijheid op het spel zetten.

De mens toont zich nogmaals als groepsdier wanneer een danser zich als een bezetene tussen de anderen voortbeweegt. Eerst kijken ze haar verbouwereerd aan, maar het duurt niet lang voordat ze allemaal in massahysterie uitbarsten. Groepsdenken en imitatiedrang maken van onze medemens een gevaarlijk beest.

Vertelverlangen

Soms beelden de negen dansers in kleine groepen taferelen uit die het karakter van fabels hebben. Subtiele gebaren en complexe dansfrasen wisselen elkaar af zoals in Kathak, een Indisch dansgenre dat zoveel betekent als 'verhaal'. Het vertelverlangen zet zich voort in andere passages die doen denken aan pantomime of de slapstick van stomme films, zoals wanneer twee dansers hun dwaze blik alle kanten uitschiet om uiteindelijk tezamen de boog van een vallend object te volgen. Tientallen personages passeren de revue, van Noh-spelers tot nimfen, die de opvoering tot een dichtbevolkte bloemlezing maken.

Let wel, Petroesjka is nog steeds dissonante muziek en dat is Electric Life ook. Quasi-suggestieve verhaallijnen worden prompt afgebroken en er vallen geregeld stiltes. De choreografen hebben de verleiding weerstaan om hun dansers steeds te laten bewegen. Soms is het inderdaad beter even voor je uit te staren en te luisteren. Petroesjka roept en de danser reageert, nu met woorden, dan met een blik en een pose.

'De cirkel' doorbroken

Een van de meest storende kenmerken van hedendaagse dans is wandelen. 'We weten niet hoe we hierop moeten dansen? Dan wandelen we maar!' Tijdens hun solo's zijn het dansers, daarna flaneurs. Was het dan ook even schrikken wanneer 'de cirkel' begon! 'De cirkel' komt helaas heel vaak terug: een danser begint in een cirkel te wandelen, waarna anderen volgen. Is hun nooit verteld geweest dat er niets interessants is aan mensen die in een cirkel wandelen?

De choreografen zijn ons echter te slim af. Na een tijdje begint een danser mank te lopen. Dan zwaait een andere met zijn armen. Totdat iedereen excentriciteiten vertoont die de gedragenheid van onze bewegingen in het openbaar tot een karikatuur maken. Uiteindelijk draait 'de cirkel' uit op een satire die recht uit Fellini's 8 ½ zou kunnen komen.

Op het einde volgt er nog een kwartier-lange epiloog die speciaal voor deze voorstelling door Raphael Hénard en Alain Franco werd 'gecomponeerd'. Aanhalingstekens, want het is slechts een herschikking van klanken uit Petroesjka. Vreemd genoeg was dit het interessantste deel van de avond. Het stelt ons de vragen of Stravinsky's muziek nog recht staat wanneer ze wordt gedeconstrueerd en of wij op de afzonderlijke klanken anders zouden reageren.

Tweemaal ja. Het resultaat is niet alleen muzikaal uitzonderlijk boeiend, maar ook wat de dans betreft. De epiloog is rustiger, mysterieuzer, twijfelachtiger. De mens weet niet hoe te reageren op zoiets radicaal nieuws. Dan hokken ze maar terug samen en wenden ze zich af van een voor hen nog onbekende dreiging. Uiteindelijk hebben we toch allemaal bescherming nodig?