Dubbel geboekt: Jan Eelen en Felix Van Groeningen

Jan Eelen

De man die werk vond - Herman Brusselmans

'Can’t find no antidote for blues', klinkt de aanhef van Brusselmans’ boek, en tjonge, dekt die de lading.

In De man die werk vond (1985), de tweede roman van de toenmalige Mooie Jonge Oppergod der Vlaamse Letteren, kijken we binnen in het leven van Louis Tinner. Tinner is een door angst geteisterde man die om den brode als bibliothecaris werkt op het ministerie van Tewerkstelling (RVA) in Brussel. 'Nu ja werken, hij doet eigenlijk niets', weet Jan Eelen, regisseur van onder meer Het Eiland, In De Gloria en Alles Kan Beter, ons te vertellen.

'De man die werk vond is zeker niet het beste boek dat ik gelezen heb, maar het is wel een belangrijk boek, omdat het voor mij de poort was naar de 'grotemensenboeken'. Ik was een jaar of veertien toen ik het voor het eerst las, en kwam toen net los van jeugdliteratuur à la Thea Beckman en Jan Terlouw; boeken die bol staan van de verhaallijnen. En plots was daar Brusselmans met De man die werk vond. Het absolute niets. Hij heeft de weg geplaveid naar schrijvers als Gerard Reve, Charles Bukowski, J.D. Salinger… en Tom Lanoye natuurlijk.'

Brusselmans schrijft wel vaker semi-autobiografische boeken, en ook in Tinner schuilt een grote portie Herman: 'Net zoals Brusselmans ooit bibliothecaris was, slijt ook Louis Tinner zijn dagen in de bibliotheek. Tinner zit daar maar wat, krijgt slag om slinger een paniekaanval, maakt boeken kapot en schopt keet met jan en alleman. Ik vond dat ongelofelijk grappig, en bovendien ritmisch erg goed geschreven. Narratief en plot zijn nihil, maar Brusselmans kan met niets ongelofelijk veel vertellen. Hij is een meesterlijk dialoogschrijver', steekt Eelen de loftrompet af.

‘Het boek heeft wat dat betreft zeker een invloed gehad op mijn verdere werk. Brusselmans was in Vlaanderen, samen met Lanoye, een grote inspiratiebron voor mijn dialogen. De interactie tussen mensen en de oeverloze onzin die verkocht wordt, daarin is Brusselmans heer en meester. Maar ook van zijn ritme heb ik opgestoken. Hij zal wel niets voor niets een drummer zijn. (lacht) Ik vind het belangrijk dat je in een verhaal op het gepaste moment verrast of wakker geschud wordt.’

Aan de lijn hangen met Jan Eelen noopt een trouw adept al snel tot het stellen van de vraag of De man die werk vond een kiem was van In De Gloria, maar dat is volgens de regisseur niet het geval: 'Al is de ‘landerigheid’ in mijn dialogen en het met niets heel veel willen vertellen wel vintage Brusselmans.'

Felix Van Groeningen

De helaasheid der dingen - Dimitri Verhulst

U kent Gents regisseur Felix Van Groeningen wellicht van kaskrakers als The Broken Circle Breakdown, Beautiful Boy en De helaasheid der dingen. Die laatste is een verfilming van de gelijknamige roman van Dimitri Verhulst, en daarop viel zijn keuze voor Dubbel geboekt: 'Weinig origineel, maar dat boek heeft mijn leven wel het meest veranderd.'

In De helaasheid der dingen neemt Verhulst de lezer mee naar zijn heimat, Reetveerdegem, waar we hem zien opgroeien als jongste lid van een achtergesteld gezin, bestaande uit de bomma familias en zijn alcoholverslaafde vader en nonkels. De jonge Verhulst moet met lede ogen aanzien hoe de broers zichzelf in de schulden drinken en zich zo deurwaarders op de hals halen. Maar gelukkig biedt de muziek van Roy Orbison een bron van lavenis en troost. Volledig autobiografisch is het boek echter niet: Verhulst voegde een resem extra-narratieve elementen toe.

'Ik las het boek voor het eerst toen het werd uitgebracht in 2006. Sindsdien heb ik het zoveel in handen genomen dat ik het vanbinnen en vanbuiten ken.' Van Groeningen herinnert zich dat de samenwerking met Verhulst initieel niet van een leien dakje liep: 'Ik heb Dimitri en zijn oeuvre leren kennen nadat we samen meewerkten aan het theaterstuk Aalst. Toen ik hem vroeg of hij niets wilde schrijven voor mij, was zijn reactie weinig enthousiast. Toch kwam hij daarna op de proppen met een zeker verhaal "van een nonkel die een zuipspel ontwikkelt". Dat leek mij dan weer niets… tot ik het boek las.'

Van Groeningen wist dat hij goud in handen had, al bleek de verfilming geen sinecure: 'Verhulst heeft een heel bijzondere pen. Zijn stijl is geestig, gevat en vuil, en tegelijk ook heel herkenbaar: het verhaal is volledig uit Vlaamse klei geboetseerd. Maar in De helaasheid der dingen hanteert Verhulst wel een redelijk anekdotische schrijfstijl, waardoor de transitie naar het scherm niet evident was.'

Van Groeningen uit tot slot zijn bewondering voor het traject van de protagonist, 'die in gedachten een zekere afstand creëert van zijn familie, maar toch vrede neemt met zijn afkomst, hoe schrijnend die ook moge zijn. Hoewel het verhaal bij vlagen heel donker en cynisch wordt, voel je mee met het personage, en dat is wat mij over de streep heeft getrokken om het boek te verfilmen.'