Docville trekt kaart van jeugd en economie

Toen in maart de zalen dicht moesten, zat ook Frank Moens van Docville met de handen in het haar. Het internationaal documentaire filmfestival moest noodgedwongen uitgesteld worden. Eind september bleek goed gemikt te zijn, al bleef het toch spannend tot de laatste bijeenkomst van de Nationale Veiligheidsraad, vertelt Moens. Samen met Toronto en Venetië behoort Docville tot de eerste internationale filmfestivals die plaatsvinden sinds de uitbraak van het coronavirus.

Het programma van Docville 2020 sluit aan bij twee centrale thema's: economie en jeugd. Het economische luik werd vrijdag geopend met Capital in the 21st Century, een documentaire uit 2019 van Justin Pemberton. Als dat een belletje doet rinkelen: de Franse econoom Thomas Piketty schreef zeven jaar geleden een bestseller met dezelfde naam. Economie, niet wat te saai voor een filmfestival? Maar daar had Moens meteen een antwoord op klaar: 'De economie kan - meer dan alles - sociale verandering teweegbrengen.' En laat dat nu precies zijn waar Docville dit jaar om draait.

Capital in the 21st Century

(door de ogen van Emiel Roothooft)

Voor wie geen economische uiteenzetting van 816 pagina's wilt lezen, is er deze documentaire. Dat leek alleszins het doel van deze explainer zonder al te veel toegevoegde waarde. De cast is dan weer wel indrukwekkend te noemen: naast Piketty zelf krijgen we ook Francis Fukuyama en Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz te zien, die de flitsende beelden van neerdwarrelende dollarbiljetten spenen met hun deskundige uitleg.

Na afloop van de film kwam mij het volgende ter ore: 'Oppervlakkig, maar goed lesmateriaal.' En inderdaad, voor de leerkrachten in de zaal moet dit een snoepwinkel geweest zijn. Je zou bijna het hele vak Economische Geschiedenis 1700-2020 kunnen vervangen door deze film van amper twee uur: wat een tijdwinst! Maar goed, dat wilt niet zeggen dat ook hier interessante accenten worden gelegd.

Wijze oneliners genoeg. Zo heb je: 'People who are better off, also think they are better. The mind seems to make that transaction.' Of: 'Capitalism is no longer about labour.' En voor de leninistische nostalgici onder ons: 'Capital must be harnessed, like a wild horse.'

Tussen de harde economische feiten door grijpt men naar film, literatuur, kunst en muziek, om duidelijk te maken hoe kapitaal ook het culturele debat beheerst. We horen namen vallen als Jane Austen, Honoré de Balzac en John Steinbeck. We kijken naar fragmenten uit Wall Street en Gold Diggers of 1933. Alleen heb ik tot mijn grote spijt Money, money, money van ABBA nergens gehoord. Vreemd.

Deze linkse lezing van de geschiedenis blijkt heel populair te zijn. Gegrinnik steeg op uit de zaal telkens als Margaret Thatcher verscheen. En ook de verkoopcijfers voor Piketty's tweede boek Capital et idéologie blijven de pan uit swingen. Met die laatste klepper probeert hij duidelijk te maken wat ook in deze docu uiterst scherp wordt gesteld: ongelijkheid is geen economisch, maar een politiek probleem.

Earth

(door de ogen van Maysa Mariposa)

'Humans move 156m tons of rock and soil a day.' We leven in een nieuw tijdperk, het Antropoceen, waarin mensen een beslissende geologische factor vormen doordat we de aarde ingrijpend 'veranderen'. Verandering is wel een erg verzachtend woord voor de complete destructie waar we nu twee uur lang een kleine samenvatting van krijgen.

De documentaire Earth van de Oostenrijkse filmmaker Nikolaus Geyrhalter geeft een rondleiding in zes verschillende plaatsen waar de aarde vernield wordt om de huidige menselijke levensstijl mogelijk te maken.

Met visueel gruwelijke sereniteit toont hij ons hoe we in Californië bergen verplaatsen om nieuwe steden te bouwen; hoe we tussen Oostenrijk en Italië een enorme tunnel boren door het hart van een berg; hoe we in Hongarije in een apocalyptische uitgemoorde wereld belanden omwille van kolenmijnbouw; hoe we in Italië bergen uithollen voor marmer; hoe we in Spanje alles op alles zetten om kleine beetjes koper te verkrijgen; hoe we in Duitsland nucleair afval diep onder de heuvels proberen veilig te stellen en hoe we in Canada protesteren tegen de ontginning van olie die het leven van inheemse volkeren kapot maakt.

Het is onmogelijk om de parallel met verkrachting niet te maken. De mannen verklaren trots voor de camera hoe geweldig het voelt om het maagdelijke vlies van een berg te doorboren met bruut geweld. Ze spreken over de aarde als een vrouw, over hun agressie als 'een zalige adrenaline rush', en over hun vernielzuchtig werk als een 'noodzakelijk kwaad'. Dat laatste slaat op de denkfout 'als ik het niet doe, doet iemand anders het wel'.

De docu stelt ons de vraag: wat als we samen een alternatieve, ethisch verantwoorde globale samenleving zouden opbouwen en een einde zouden stellen aan de verkrachtingscultuur waarmee we al het leven op aarde uitmoorden? Als jij het niet doet, begint misschien niemand eraan.

Honeyland

(door de ogen van Benno Debals)

Ooit al willen proeven van een greep uit het ruraal Macedonische plattelandsleven? Dan is dit de film voor jou. Honeyland schetst het leven van de laatste vrouwelijke bijenjager (of dat beweert de film althans) tijdens haar alledaagse realiteit van bijen telen en haar moeder onderhouden.

Voor een film die pretendeert over bijen te gaan, voelt ze toch bijzonder persoonlijk aan. Een diep menselijk portret wordt neergezet van het nomadenleven in de Macedonische woestenij. De focus ligt in deze documentaire niet op de bijen, maar op de mensen. We zien kinderen helpen met hun ouders om het vee te melken, maïs te oogsten of honingraten te onderhouden. Ondertussen heeft Hatidze, onze protagonist, haar handen vol met het onderhouden van haar moeder, die al vier jaar haar bedlegerig is. En alsof dat nog niet genoeg was, zijn burenruzies niet ongebruikelijk. Honeyland houdt ons een spiegel voor het gezicht: we kunnen ons allemaal wel herkennen in een van de personages.

De film voelt bijna als een geschreven drama aan, door de afwezigheid van de camera en de verhaalboog die helemaal rond is aan het einde van de film. Maar daar komt meteen ook de grootste kritiek naar voren: soms lijkt het wel heel toevallig, misschien té toevallig, dat de camera net aanstaat wanneer er grootse ontwikkelingen gebeuren in het leven van Hatidze. Alsof de film hier en daar te veel geschreven is.

Maar als je voorbij die kritiek kan kijken en het verhaal kan aanschouwen voor wat het is, word je getrakteerd op een schouwspel van diepe menselijkheid. Wie had ooit gedacht dat we dat gingen vinden bij de bijen van de Balkan?