Django Reinhardt: gipsy jazz en de kunst van de gitaar

In Vlaanderen is hij niet wereldberoemd, maar Django Reinhardt behoort wel degelijk tot de grootsten die de jazz heeft voortgebracht. Jimi Hendrix vormde zijn Band of Gypsys met hem in het achterhoofd, B.B. King beschouwde hem als een van zijn grootste voorbeelden ... Maar wat Django het meest bijzondermaakte, was zijn talent om gitaar te spelen met aan zijn ene hand slechts drie vingers.

Van jongs afaan was de kleine Django - né Jean Baptiste Reinhardt - betoverd door muziek. Hij groeide met zijn rondtrekkende familie op in een caravan en kreeg op zijn twaalfde zijn eerste banjo van een gipsy-muzikant. Bij gebrek aan een officiële opleiding leerde Django zichzelf spelen. Hij trok naar Parijs waar zijn faam zich van mond tot mond verspreidde; Rond zijn 18de maakte hij zich de musette eigen en vervoegde hij het orkest van Jack Hylton, een erg populaire groep die lichte jazz bracht.

Jammer genoegsloeg rond deze periode het noodlot toe. In de woonwagen waar Django met zijnvrouw woonde, brak op een avond brand uit. In enkele minuten stond de helestacaravan in lichterlaaie. Het koppel kon maar nipt aan de doodontsnappen.

Door het voorval leken de toekomstplannen van Django aan diggelen geslagen. Hij hield zware letsels over aan de brand, waarbij zijn linkerhand er het ergst aan toe was. De pink en ringvinger bleken zo ernstig verwond, dat de kans dat hij ooit nog muziek zou spelen praktisch onbestaande was.

Voorbij de pijn

Twee jaar lang zou Django in het ziekenhuis verblijven. Hoewel iedereen dacht dat gitaar spelen tot het verleden behoorde, bleek de drang om het instrument vast te nemen te groot. Geleidelijk aan begon Django -met slechts drie functionerende vingers aan de linkerhand - het instrument opnieuw te bespelen. Door akkoorden te spelen die een minimum aan noten vroegen, ontsnapte hij aan de vanzelfsprekendheden van andere artiesten.

Gitaarsolo’s zou Django voortaan spelen met enkel zijn wijs- en middenvinger, de twee gekwetste vingers zou hij enkel gebruiken voor de akkoorden. Op die manier ontwikkelde hij een geheel eigen manier van spelen, en een typische jazzstijl, de jazz manouche. De gipsy jazz was geboren, en de gipsies hadden hun uithangbord.

Tijdloos succes

Gipsy jazz verschilt van andere jazzvarianten omdat zij voornamelijk gespeeld wordt op snaarinstrumenten, waarbij een hoofdrol is weggelegd voor de gitaar. Bij gebrek aan drums geeft een ritmegitarist - vaak is er een tweede gitarist die de melodie verzorgt - de pulse, door vier keer per maat een akkoord aan te slaan. De stijl leunt dicht aan bij bebop en swing, waardoor stil blijven zitten bij deze muziek vrijwel onmogelijk wordt. Bekende nummers van Django Reinhardt, die tot jazz standaarden zouden uitgroeien, zijn Minor Swing en Nuages.

De invloed van Django op de internationale pop en jazz kan bezwaarlijk onderschat worden. Zijn gebruik van de gitaar om ritme én harmonie te creëren, heeft ervoor gezorgd dat het instrument een steeds prominentere plaats kreeg in de jazz. Artiesten en groepen als Jimi Hendrix en Dire Straits haalden inspiratie uit Django’s manier van spelen, en gebruikten zijn technieken in hun eigen spel.

Vandaag klinkt gipsy jazz nog steeds even swingend als 80 jaar geleden. Door haar volkse karakter en haar meezingbare melodieën klinkt het genre echt tijdloos en naast het bijzondere levensverhaal van Django verklaart dat de huidige populariteit van zijn muziek.

'Django' is op zaterdag 19 maart om 20 uur en op zondag 20 maart om 17.30 uur te zien in Cinema ZED - Vesalius.